Een groot wit paard springt uit het schilderij in jouw richting. Je schrikt en dan valt je iets op. Het paard heeft niet alleen vier benen, wuivende manen en een sierlijk hoofd, maar op zijn rug zie je ook twee vleugels. Twee vleugels die horen bij een havik of een andere grote vogel. Welk wonderbaarlijk wezen laat de schilder Jan Boeckhorst ons zien?
 |
|
Minerva beteugelt Pegasus met behulp van Mercurius, Jan Boeckhorst (1604-1668), Circa 1650, olieverf op doek, 145,5 x 209,5 cm, Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch
|
Op het schilderij zie je Pegasus, een dier met magische krachten. Hij werd geboren uit de Griekse halfgodin Medusa toen haar hoofd werd afgehakt: een bijzondere geboorte voor een bijzonder dier. Zijn moeder was een wezen met slangen als haren en een blik die kon doden en zijn vader was Poseidon, god van de zee. Van hen 'erfde' hij kwaliteiten die hem onoverwinnelijk maakten zoals de kunst om te vliegen.
In zijn leven vocht Pegasus met verschillende monsters en goddelijke wezens. Samen met de Griekse held Bellerophon versloeg hij de Chimaera, een wezen dat door de Griekse schrijver Homerus werd beschreven als: 'ze was goddelijk van afkomst, niet menselijk, van voren een leeuw, van achteren een slang, in het midden een geit en ze blies een sterk verzengend vuur uit'.
Het spierwitte gevleugelde paard dat een angstaanjagend monster verslaat: dat moet een erg indrukwekkend gevecht zijn geweest! Een schilder zou er zonder moeite een prachtig schilderij van kunnen maken. Jan Boeckhorst (1604-1668) heeft ervoor gekozen om Pegasus op een andere manier af te beelden. Hij laat hem zien terwijl hij door de goden Minerva en Mercurius wordt beteugeld. De Pegasus in dit schilderij lijkt meer op een paard zoals wij dat kennen.
Pegasus, Medusa en Chimaera hebben allen één ding gemeen. Het zijn wezens waarbij kenmerken van mensen en dieren zijn samengevoegd. Pegasus heeft het lijf van een paard en vleugels van een vogel, Medusa het lijf van een mens en slangen op haar hoofd. Al sinds de oudheid kennen we samengestelde wezens die onze beleving te boven gaan. Een centaur lijkt van boven op een mens, maar heeft de benen van een paard. De draak spuugt vlammen zoals geen enkel ander dier.
Van 19 september 2003 tot en met 4 januari 2004 kun je in het Noordbrabants Museum in 's-Hertogenbosch naar de tentoonstelling 'Monsters en fabeldieren'. Je ziet daar bijvoorbeeld de 'echte' hoorn van de eenhoorn en een 'echte' zeemeermin gemaakt van een apenlijfje. Het Noordbrabants Museum wil weten hoe jouw meest monsterlijke wezen eruit ziet. Mail een tekening of fotocollage van jouw monster naar monsters@noordbrabantsmuseum.nl en misschien zie je hem in september op de website van het Noordbrabants Museum terug.
Lucie Kuijpers
