Het vluchtige erfgoed van woorden, gebaren en gedrag, gewoonten en gebruiken, en niet te vergeten geluiden (het geluid van het paard van de kar van de schillenboer) lijkt in het moeras van ons geheugen te zijn verdwenen. Juist het normale karakter van het alledaagse leven maakt dat we ons er niet om bekommerden het vast te leggen. Maar we hoeven niet te wanhopen, want gelukkig is er het audiovisuele archief. Wat ooit werd vastgelegd op film, plaat, bandrecordertape of videoband biedt ons nu de kans onze emotionele herinneringen nieuw leven in te blazen.
 |
| Still uit de film 'Graag gebroken brood' (1935) over het gezin van amateurfilmer Jos Huygen, © Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid |
Hoe bewogen de mensen vroeger, hoe spraken zij? Hoe zetten zij koffie, hoe maakten zij de kolenkachel aan? Hoe nam de atleet in vroeger dagen de horde? Hoe fietsten de renners in de Tour de France? Hoe fietste vader vroeger? Hoe moeder? Hoe kleedden zij zich, en hoe bewogen zij zich in die kleding?
Een zoektocht in de collecties van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum levert een permanente schok van herkenning op. Of is het juist bevreemding?
Hoe kort is het nog maar geleden dat Nederland middenin de Wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog zat. Veertig jaar geleden leefde de burger in een andere wereld: hij ging elke zondag naar de kerk, ging in militaire dienst, was bang voor het communistische gevaar, trouwde niet met een meisje van een ander geloof (want twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen), ging op vakantie naar Zeeland, Zuid-Limburg of naar de Ardennen (als je ruim in je slappe was zat). En een man kon zijn hoed of pet oplichten wanneer er een dame voorbijkwam, omdat de meeste mannen op straat daadwerkelijk een hoed of een pet droegen.
 |
| Een straatopname in 1974, © Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid |
Het audiovisuele erfgoed biedt ons bij uitstek de kans in een tijdmachine te stappen en terug te keren naar vroeger tijden. Het aardige is dat die oude films en geluidsopnamen aanvankelijk helemaal niet de bedoeling hadden om volgende generaties een kijkje te bieden in het alledaagse leven. Het is allemaal unwitting evidence (onopzettelijk bewijs) zoals ze dat in Engeland zo mooi noemen. Feest, vrije tijd, wonen, huiselijk leven, kerk, vereniging, straatleven, het wordt ons allemaal gratis aangeboden in oude journaals, documentaires of radio- en televisieprogramma's. De bedrijfsfilm ooit geproduceerd om te tonen hoe het prachtige product werd gemaakt laat ons op de achtergrond ook slecht geklede, magere kinderen aan het werk zien. Of de korte documentaire, gemaakt om de burger in de hoogtijdagen van de Koude Oorlog (1945-1989) te doordringen van de keuze tussen 'straaljagers of margarine', lijkt nu bijna in scène gezet. Het toont ons een blik op lege klinkerstraten, passanten met gleufhoeden, jongens in korte corduroy broeken en meisjes in witgesokte sandalen. Toch is die film pas een halve eeuw oud.
 |
| Met het hele gezin barbecuen in de tuin. TROS-Aktua maakte er in 1978 een reportage van.© Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid |
Het enige dat we er nog graag bij zouden willen hebben is de spruitjeslucht van de jaren vijftig. Maar daar verzinnen we binnenkort misschien nog wel iets op.
Pim Slot
Internet
Je kunt nu ook on-line zoeken in de catalogus van Beeld en Geluid via de website van het Instituut voor Beeld en Geluid.
