Wat: De Semslinie is een bijna kaarsrechte grens tussen Groningen en Drenthe. Hij werd in 1615 vastgelegd door de landmeter Johan Sems in opdracht van Prins Willem Lodewijk, om een einde te maken aan geschillen tussen boeren. Anderhalve eeuw later wordt het gebied een oord voor landarbeiders en turfstekers, pioniers in het veen. De eerste -houten- huisjes verschenen in 1787 op een plek die nu Stadskanaal heet.
Met deze gegevens als achtergrond kreeg Jorgen Leijenaar het verzoek om een kunstwerk te maken op de locatie van 'de 12 anarchistenhuisjes', zoals die eerste huizen werden genoemd. Het moest een monument worden voor die tijd, voor vergeten arbeiders, de eerste bewoners van Stadskanaal.
'Mijn eerste gedachten gingen uit naar een begraafplaats, een letterlijke vertaling van een plek om te gedenken', vertelt Leijenaar. 'Maar dat ging natuurlijk niet. Toch hield ik het beeld in mijn achterhoofd, omdat het me zo mooi leek op die plek. Toen ik in de archieven van Groningen op zoek ging naar stukken uit die tijd, kwam ik allerlei namen tegen, jaartallen en gebeurtenissen en ik bedacht dat ik die gegevens op grafstenen kon laten zetten, alsof het gewone grafteksten waren. Bij een steenhouwer, die ik nota bene in Stadskanaal zelf vond, liet ik negen zerken maken. Hoge, smalle stenen waarvan ik ontdekte dat ze typerend zijn voor deze streek. Op iedere zerk is met de hand een tekst gebeiteld: over de man die een 'behuizinge' liet bouwen op een 'heemstede ter breedte van 5 roeden', over de eerste schoolmeester, over een inbraak bij een boerin, allemaal fragmenten uit die archieven.'
In samenwerking met een landschapsarchitect ontwierp Leijenaar een klein wandelbos rondom zijn begraafplaats, een soort parkje met paden en zichtlijnen. De bomen zijn al geplant. 'Over een jaar of vijf jaar kun je zien hoe het gaat worden'.
'Het geklinknagelde hek voor de begraafplaats komt van een smederij in Friesland' vertelt Leijenaar. 'Niet belangrijk, maar wel leuk is dat dit hek ooit door Rutger Hauer werd besteld, maar nooit werd uitgevoerd.'
Wie: Jorgen Leijenaar (1957). Meer werk o.a in Apeldoorn aan het huis voor schone kunsten (lichtreclame) en verder op www.jorgenleijenaar.info.
Het werk '1787' maakt deel uit van een project van acht kunstwerken langs de Semslinie. Zie ook de website van de Semslinie
Waar: Stadskanaal, aan het Noorderdiep
Karin van Munster
