De Romeinen regeerden een wereldrijk. Meer dan zeven eeuwen lang zwaaide menig Romeinse keizer de scepter over alle landen rond de Middellandse Zee en ver daarbuiten. De noordgrens ervan (Latijn: limes, denk aan limiet) liep midden door Nederland. Om een wereldrijk zo lang in stand te kunnen houden moest niet alleen het bestuur, maar ook de infrastructuur naar de hand van de Romeinen worden gezet.
Praktisch ingesteld
Romeinen waren meesters in het bedenken en uitvoeren van weg- en waterbouwkundige werken. Waar een wil was, kwam een weg (Latijn: via). Hobbels in het landschap waren geen obstakel. Het viaduct (Latijn: viaductus = weg + leiding) en aquaduct (Latijn: aquaductus = water + leiding) zijn dan ook verankerd geraakt in ons taalgebruik. De omgeving werd aangepast zodat de Romeinse legertroepen zich zo efficiënt mogelijk naar en op de plaats van bestemming konden bewegen. Handelaren en andere reizigers waren hier natuurlijk ook blij mee.
Regelmatig komen bij opgravingen delen van Romeinse wegen en waterwerken tevoorschijn. Soms kunnen ze worden ingepast in het bestaande landschap. In de bossen bij Swalmen in Limburg bijvoorbeeld kun je nog over de weg wandelen, in Valkenburg (Zuid-Holland) is een gereconstrueerde (Latijn: re = her + constructio = bouw) doorsnede van de weg te zien. Aan het Wateringse Veld te Den Haag staan tegenwoordig afgietsels van vier mijlpalen; dit waren Romeinse wegwijzers.
Langs de weg
Langs grenswegen stonden ook wachttorens. In de Leidsche Rijn (Latijn: Renus = Rijn) kwam er nog onlangs eentje bij opgravingen tevoorschijn. Inmiddels is daar zoveel gevonden dat een bijpassend museum niet zou misstaan. Bij Malden is de plaats van de wachttoren al langer bekend en gereconstrueerd in de omgeving.
Niet alleen delen van wegen zijn weer zichtbaar gemaakt. Ook water en bruggen zijn nog of weer op de kaart geplaatst. Een deel van het zogenaamde kanaal van Corbulo is in de nieuwbouwwijk de Rietvink bij Leidschendam weer uitgegraven en voorzien van een brug volgens Romeins model. In Cuijk en Maastricht lagen (en liggen maar wel afblijven!) nog delen van de Romeinse brug in de Maas. Op beide plaatsen is er helaas niets meer wat aan de bruggen herinnert, maar op het internet en in musea komen de bouwwerken weer boven water.
En in de steden?
Veel steden ten zuiden van de Rijn hebben binnen de stadsgrenzen Romeinse overblijfselen in het straatbeeld ingepast. Als plattegrond opgenomen in het wegdek, als park dat onbebouwd zal blijven of als straatnaam die herinnert aan de Romeinen. Of soms is een bouwwerk zo bijzonder en groot dat besloten wordt er een compleet museum overheen te bouwen, zoals bij het badgebouw (Latijn: thermen) in Heerlen.
Meer voorbeelden? Ga daar zelf eens maar eens naar zoeken!
Monique Ras
