Zoeken naar cultuur in Nederland
 
  Reis door cultuur in Nederland
 
  over cultuurwijs abonneer
 
home
terug
opnieuw zoeken
opnieuw zoeken

Landverhuizers trekken naar de nieuwe wereld

In de tweede helft van de 19de eeuw emigreerden veel mensen naar Amerika op zoek naar het grote geluk. Ze droomden van een beter leven in de nieuwe wereld. Ook vanuit de provincie Zeeland vertrokken er velen naar dit beloofde land.

Zeeuwen verlaten massaal hun geboortegrond
De economische, sociale en religieuze omstandigheden in Nederland rond 1845 waren voor vooral landbouwers alles behalve rooskleurig. Aardappelziektes, dalende prijzen voor landbouwproducten en hoge belastingen zorgden voor veel problemen. Daarnaast was er sprake van een hoge kindersterfte, waren de hygiënische omstandigheden slecht en was er weinig hoop op een betere levensstandaard. Emigratie naar Amerika bood voor velen een kans op een beter leven.
Het aandeel Zeeuwen dat naar het beloofde land Amerika vertrok was groot. Van alle Nederlanders die tussen 1831 en 1877 naar Amerika gingen, kwam 21% (13.000 mensen) uit Duiveland, West Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Beveland. Daar zaten niet alleen economische emigranten tussen. Ook de godsdienstige achterstelling van de Afgescheidenen (deze mensen hadden zich in 1834 afgescheiden van de Hervormde Kerk) was een belangrijke reden voor emigratie.

De pioniers die het dorp Zeeland Michigan in 1847 stichtten, tijdens de viering van het 40 jarig bestaan van het dorp (detail), 1878, foto: © Zeeland Historical Society

Rijke boer uit Borssele sticht het stadje Zeeland in Michigan (U.S.A.)
'Nederland gaat tegronde aan zedelijk verval'. Dat was de boodschap die de rijke boer Jannes van de Luijster onder zijn dorpsbewoners verkondigde. Hij hoorde bij een godsdienstige groepering die de Afscheidenen werden genoemd. Van de Luijster was van mening dat normen en waarden ver te zoeken waren in Nederland en wilde niet langer in zo'n verderfelijk land wonen. Het werd tijd om een nieuwe plek te zoeken. Samen met dominee Cornelis van der Meulen (ook wel d' Apostel van Zeeland genoemd) werd een goed doordacht plan bedacht om met een grote groep Afgescheidenen naar Amerika te vertrekken en daar een eigen gemeenschap te stichten.
Jannes van de Luijster verkocht zijn bloeiend boerenbedrijf in Borssele voor ruim f 40.000,- . Met dit fortuin financierde hij de overtocht van de grote groep Borsselse armen, kocht grote lappen land in Michigan en stichtte het dorp Zeeland. Het aangekochte land verkocht hij vervolgens weer voor de aankoopprijs aan zijn medereizigers, leende geld uit in termijnen van 20 jaar en vroeg daar geen rente voor als een weduwe dat niet kon opbrengen. Tevens financierde hij de noodzakelijke voorzieningen: een verharde weg naar de stad Holland, een kerk, een school en het postkantoor. Mede door de zorgvuldige voorbereidingen, het gebruik van eerdere ervaringen, de financiële steun en de daadkrachtige leiders was deze landverhuizing een geslaagde migratie. Het dorp trok ondernemende mensen die bedrijven oprichtten. Het plaatsje Zeeland groeide uit tot een welvarend dorp, waar de mensen trots zijn op hun Nederlandse en vaak Zeeuwse afkomst.

Brieven uit Amerika
De achterblijvende familie wilde natuurlijk graag weten hoe het met de landverhuizers ging. Hadden ze hun droom kunnen waarmaken? Er was dan ook veelvuldig briefcontact over en weer. De brieven van de Zeeuwse pioniers in het dorp Zeeland waren over het algemeen opgewekt. Ze hadden het moeilijk, vooral in de winter, maar ze boekten successen met hun winkels en bedrijven. Eén van de emigranten schreef dat het in Amerika beter is "om het dagelijks brood te verdienen, daar men in America veel meer koopt voor het verdiende geld van in Nederland." 
De achterblijvers, die zagen hoe goed het hun familie in Amerika verging, durfden in hun brieven ook wel om financiële ondersteuning te vragen. Zo schreef een Zeeuw in 1864 aan zijn familie in Amerika: " het goed [stof voor kleding] is zoo duur dat ik te weinig geld heb om een beetje in te slaan tot voordeel, dus als je een hoopje te veel hebt stuur het mij als u blieft".
Voor niet alle emigranten kwam de droom uit die ze hadden toen ze vol verwachting vertrokken naar Amerika. Er waren ook mensen die achteraf liever in Nederland gebleven waren. Een Zeeuwse emigrant uit 1887 schreef, terugkijkend op 30 jaar wonen in het nieuwe vaderland: "dan kom ik tot de praktische conclusie dat het menschelijkerwijze geredeneerd beter voor ons geweest ware, zoo wij in het oude Vaderland gebleven waren. Voor geen onzer is Amerika nog gebleken een goudland te zijn...". Maar hij hoopte dat het hen in de toekomst beter zou gaan: "De Heere moet het als altijd voorzien."

Anneke van Waarden-Koets en Ingrid Leeftink-Meijer
Educatie Zeeuws Archief

In het Zeeuws Archief is van 31 juli 2003 tot 10 januari 2004 een tentoonstelling te zien over Zeeland als migratieland, getiteld: Typisch Zeeuws???



 
Instelling:
Zeeuws Archief
 
Publicatiedatum:
25 november 2003