Zoeken naar cultuur in Nederland
 
  Reis door cultuur in Nederland
 
  over cultuurwijs abonneer
 
home
terug
opnieuw zoeken
opnieuw zoeken

Droommachines

Wie wakker wordt heeft ongeveer drie seconden de tijd om zijn of haar dromen te herinneren. Daarna zijn ze weg, gewist, verdwenen uit het geheugen om nooit meer terug te keren. Wie ontwaakt moet meteen saven, zeg maar. Dat lukt maar weinigen en als het lukt dan maar gedeeltelijk. We dromen allemaal iedere nacht wel een paar keer maar het is al mooi als we er één weten vast te houden.

Veel wijzer zou je van meer herinneringen trouwens niet worden. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we meestal hetzelfde dromen, of liever gezegd dat er dromen zijn die steeds terugkeren. Om het nog minder mysterieus te maken blijkt uit vergelijkingen ook nog eens dat alle mensen eigenlijk allemaal hetzelfde dromen. Dat wil zeggen: er zijn een aantal basisdromen. Zo is er bijvoorbeeld een waarin er gevaar dreigt en je aan de grond staat genageld van angst, je wilt gillen maar zelfs dat lukt niet meer. Iedereen heeft dat wel eens gedroomd.

Dit voorbeeld toont nog een andere karakteristieke eigenschap: de meeste dromen gaan over nare dingen, meestal over agressiviteit al verschilt de mate per cultuur. Amerikanen bijvoorbeeld dromen meer over agressie dan Nederlanders. En mannen dromen weer agressiever dan vrouwen. En tieners hebben op dat gebied de meest heftige dromen.

Ik weet, het is vervelend om dat te weten. We houden onszelf graag voor dat onze dromen bijzonder zijn, dat ze inzicht geven in een wereld die we niet kennen. We koesteren sinds Freud de illusie dat ze over seks gaan en te maken hebben met lusten en illusies. Helaas, dat is allemaal niet waar. Of liever gezegd: er is niets dat daar op wijst. Er is wel een andere aanwijzing, namelijk dat we onze dromen inderdaad realiseren, werkelijkheid maken. Of in ieder geval een soort werkelijkheid. Maar zonder dat we het zelf door hebben. Zet het maar eens op een rijtje. Alle dromen van alle dromers volgen dezelfde basisscenario's. Ze handelen over agressie in beangstigende situaties. En je kunt ze alleen maar bewaren als je snel reageert. Waar doet dat allemaal aan denken? Juist. Aan computergames.

We - en vooral tieners - spelen immers allemaal dezelfde games die meestal agressief zijn. En we spelen ze met het idee dat wij de enigen zijn die ze zo spelen, dat het een unieke ervaring is. Dat is niet zo. Weliswaar zijn niet alle HalfLife tours of Grand Theft Auto ritten exact hetzelfde maar in grote lijnen wel.
Ik heb de overlapping tussen droom en game zelf ervaren herinner ik me nu. Lang geleden speelde ik nog wel eens met een notebook computergames in bed. Dat had wel wat zo in het donker met alleen het schijnsel van een lcd-scherm. Ik ben er na een tijdje mee opgehouden omdat de game steeds doorging in mijn dromen. Dat leverde vervelende nachtmerries op over monsters en onwaarschijnlijk lange gangen.

Eigenlijk is het een grote grap. Al sinds de computer is uitgevonden wordt het apparaat vergeleken met de menselijke hersenen, wordt er door wetenschappers en science fiction liefhebbers gedroomd over kunstmatige intelligentie en tegelijkertijd is de computer zonder dat we er erg in hebben heel erg op die hersenen gaan lijken. Maar op een hele andere manier dan we dachten: computers zijn als slapende mensen. Het zijn droommachines.

Francisco van Jole

 



 
Instelling:
Digitaal Erfgoed Nederland
 
Publicatiedatum:
25 november 2003