De betaalde liefde was in Japan strikt georganiseerd. In Edo (het huidige Tokio) waren alle bordelen in een afgesloten deel van de stad bijeengebracht, dat alleen via een poort bereikbaar was. Die wijk heette de Yoshiwara.
Uitbundige uitdossing
 |
|
Keisai Eisen (1790-1848), Gezicht op het Sanya-kanaal. Uit de serie: Hollandse schilderingen van courtisanes, ca. 1825. Houtsnede. Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden
|
 |
|
Keisai Eisen (1790-1848), Gezicht op de Nihon-dijk. Uit de serie: Hollandse spiegels voor courtisanes, ca. 1825. Houtsnede. Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden
|
Er waren bordelen in soorten en maten. In de belangrijkste (en duurste) werkten de oiran, de courtisanes van de hoogste klasse. Zij waren jarenlang getraind in het vak, konden hun gasten aangenaam vermaken en wisten natuurlijk hoe de liefde te bedrijven. En ze maakten veel werk van hun uiterlijk. In de loop der jaren werd hun uitdossing steeds uitbundiger: talloze kammen en haarpinnen in hun haar, kimono's in vele lagen gemaakt van stoffen met de meest bijzondere patronen. Als toppunt van verleiding lieten ze onder de kimono hun vreemd kromme blote voetjes zien, resultaat van het van jongs af aan afbinden van de voeten. Wie door de uitbundige aankleding nog niet wist met een vrouw van lichte zeden van doen te hebben, kon dat zien aan de manier waarop ze haar obi - ceintuur - had gestrikt, op de buik, terwijl die van fatsoenlijke vrouwen de knoop op de rug had.
Prenten
De courtisanes in hun kleurrijke en uitgebreide outfit waren geliefde onderwerpen voor de makers van gekleurde houtsneden: er was voor dat soort prenten een grote markt. Wel werd er gecontroleerd of de prenten aan de eisen van de zedenpolitie voldeden. Zo ja, dan kregen ze een rond stempel met de tekst kiwame, goedgekeurd, zoals ook deze twee prenten hebben.
Iets van de omhaal waarmee de juiste uitoefening van het beroep van courtisane gepaard ging is ook te vinden op de prenten zelf. Bij deze twee prenten van Keisai Eisen bijvoorbeeld in de titel van de prenten, geschreven op het lange ovale schild. Daarin wordt gespeeld met de woorden oranda, dat Holland betekent, en oiran, courtisane. Samen komt dat bij de ene prent neer op een titel als 'Hollandse spiegels voor courtisanes' en bij de andere op 'Hollandse schilderingen van courtisanes'.
De prenten zijn genoemd naar het landschap dat aan de muur te zien is, een landschap met westers perspectief, misschien staat daarom de verwijzing naar Hollands in de titel. Op de ene prent is de dijk te zien die leidde naar de Yoshiwarawijk, op de andere is de toegang via de rivier verbeeld.
Meestal waren dit soort prenten portretten van bestaande en befaamde courtisanes en vaak stond hun naam en dat van hun bordeel op de prent vermeld. Hier is dat niet zo. Misschien had de koper (een klant?) die preciese aanduiding niet nodig.
Annemarie Vels Heijn
