 |
|
Twee ruiters en een scheidsrechter. zwartfigurige hydria (waterkruik), zwartfigurige panathanaeische amfora, ca. 500 v. Chr., gevonden in Vulci. Collectie en foto: Rijksmuseum van Oudheiden, Leiden
|
 |
|
De footballspelers (Les Joueurs de football), 1908, olieverf op doek, 39 1/2 x 31 5/8 inches, Solomon R. Guggenheim Museum.
|
Met enig geluk kom je een schilderij met paardenrennen tegen van een impressionist, wielrenners van Ferdinand Léger of kaartspelers van Picasso, maar ze zijn uiterst schaars: kunstwerken met afbeeldingen van sportbeoefening. Natuurlijk, de Grieken - echte sportfanaten - versierden hun vazen met allerlei sporten, van hardloopwedstrijden tot worstelaars in actie. Een van de mooiste beelden ooit gemaakt is het Griekse beeld van een bokser, nu in het Thermenmuseum in Rome. Maar daarna houdt het op.
Hoe komt dat? Is het omdat kunstenaars geheel passend bij hun imago niet van sport houden? Komt het om dat de meeste sporten, vanwege de beweging die ermee gepaard gaat, zo moeilijk uit te beelden zijn? Of wordt sport gewoon niet interessant genoeg gevonden door kunstenaars?
Toen het Stedelijk Museum in 1974 een tentoonstelling organiseerde over De grote naïeven, was daarbij een schilderij van Henri Rousseau met footballspelers (Guggenheim Museum, New York). Iedereen was zo gecharmeerd van die mannetjes in hun gestreepte pakjes dat het schilderij werd gekozen voor het affiche. Wie had ooit eerder een schilderij met footballers gezien?
Eeuwenlang hebben in de kunst geschreven en ongeschreven regels bestaan over wat in aanmerking komt om geschilderd of gebeeldhouwd te worden. Dat waren in eerste instantie religieuze voorstellingen en verhalen uit de mythologie. Later, in de 17de eeuw, kwamen daar portretten, stillevens, landschappen en taferelen uit het dagelijks leven bij. Die stonden wel minder hoog aangeschreven dan mythologische of religieuze voorstellingen, omdat een kunstenaar daarbij meer moest doen dan alleen iets mooi uitbeelden. Hij moest ook het verhaal zo interessant mogelijk vertellen. Vanaf de 18de eeuw werden er zelfs volop theoretische verhandelingen geschreven over het juiste onderwerp en de juiste manier van uitbeelden en was het in kunstenaarskringen een geliefd onderwerp van discussie. Over sport werd niet gesproken.
Pas in de 19de eeuw trokken kunstenaars zich minder aan van deze ongeschreven regels. Met als gevolg dat elke keer als een kunstenaar een nieuw, ongewoon onderwerp aanpakte, er commotie ontstond. Jean François Millet met zijn schilderijen van arbeiders op het veld werd uitgehoond, de impressionisten werden door de kunstcritici hard aangepakt en Van Goghs schilderijen wilde niemand kopen. Maar nog steeds vielen sportafbeeldingen - uitzonderingen daargelaten - buiten het werkterrein van de kunstenaar.
 |
| Fontein, Marcel Duchamp, 1917, steen, Museum Boijmans van Beuningen. |
In de 20ste eeuw had dat kunnen veranderen. Toen kon immers alles kunst zijn: een fietswiel op een kruk (Marcel Duchamp, 1913), een afbeelding van een soepblik (Andy Warhol, 1962) of een levensgrote Michael Jackson met aap van veelkleurig beschilderd porselein (Jeff Koons, 1988).
Voor de sport hielp dat niets. Er kwam geen hausse in het afbeelden van zwemmers, voetballers of schaatsers, hoewel die sporten toch genoeg visueel materiaal leveren. Sport bleef en is nog steeds geen onderwerp voor kunstenaars.
Dat negeren van de sport geldt daarentegen niet voor de fotografie. Waarschijnlijk omdat op foto's beweging in stilstaande beelden kan worden vastgelegd, is sport een van de lievelingsonderwerpen van de fotografie geworden. In de dagbladen leveren sportfoto's vaak de mooiste beelden op, maar ook op de officiële fototentoonstellingen en bij prijsuitreikingen doet de sportfotografie volop mee. Eindelijk gerechtigheid voor sport en kunst.
Annemarie Vels Heijn
