 |
| De ruïne van Batenburg. Foto K. Dansen. |
In de loop van de tijd zijn veel kastelen verdwenen. Oorlog en brand zijn grote boosdoeners, evenals leegstand en verwaarlozing. Plundering van bakstenen en plavuizen en ander bouwmateriaal voor de omliggende huizen zorgen daarna voor verder verval, waarna de natuur het overneemt. Want als je de natuur zijn gang laat gaan, verdwijnt het kasteel onder de begroeiing. Precies zo is het gegaan met Batenburg.
Ooit was Batenburg een van de oudste en belangrijkste kastelen van Nederland. Het is eeuwenlang in bezit geweest van een aantal invloedrijke families en heeft in de loop der tijd heel wat belegeringen, beschietingen en vernielingen moeten doorstaan. Wat Batenburg nog eens extra bijzonder maakt, is de cirkelvormige plattegrond. Het kasteel heeft al vanaf de twaalfde eeuw deze ronde vorm. In die periode is een verdedigbare toren neergezet op een zogenaamde motte. Dit is een kunstmatige heuvel van zand, omringd door een gracht ter verdediging.
Midden 18de eeuw wordt het kasteel omschreven als goed verdedigbaar, maar ook gerieflijk om in te wonen. Een brand in 1795, aangestoken door de Fransen die dat jaar Nederland bezetten, maakt een eind aan de luister van Batenburg. Want deze keer wordt het kasteel niet herbouwd.
 |
| De 'Bronkhorster' toren heeft karakteristieke 'speklagen' van steen, dit zijn natuurstenen banden in het metselwerk van baksteen. Foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg. |
Schilderachtig, zo is vaak de omschrijving van de ruïne van Batenburg. Tekenaars en schilders hebben een romantisch stempel gedrukt op onze blik naar ruïnes. Ruïnes werden vanaf het eind van de achttiende eeuw een veel gebruikt onderwerp in de teken- en schilderkunst. Vanaf die periode komt er ook een kentering in het denken over ruïnes. Niet langer worden ze dan aan hun lot overgelaten, maar restanten van kastelen kunnen nu ook in stand gehouden worden. In parken en tuinen wordt het zelfs mode om ruïnes na te bouwen, om tijdens een wandeling weg te zwijmelen over de vergankelijkheid.
In tegenstelling tot wat je zou denken kost ook het instandhouden van een ruïne tijd en geld. De ruïne van Batenburg is rond 1990 geconsolideerd, dat wil zeggen dat er geen restauratie heeft plaatsgevonden, maar dat geprobeerd werd om de ruïne te behouden zoals het nu is. Bomen en struiken zijn verwijderd, maar bepaalde begroeiing wordt nog toegestaan, ook op de muren. Hierdoor blijft het beeld behouden van een romantische ruïne.
Annemiek Teesing
Bezoekersinformatie
Het ruïneterrein wordt beschikbaar gesteld voor lokale evenementen, zoals openluchttheater. Verder is het terrein gesloten, maar de ruïne is goed te bezichtigen vanaf de weg.
Internet
Op de website van het Geldersch Landschap en de Geldersche Kasteelen is meer te zien en te lezen over Batenburg en andere kastelen in Gelderland. De foto's van Batenburg zijn met toestemming afkomstig van deze website.
Literatuur
J.C. Bierens de Haan en J.R. Jas, Geldersche kastelen, Tot defensie en eene plaisante wooninge, 2000, Waanders Uitgevers, Zwolle
