Zoeken naar cultuur in Nederland
 
  Reis door cultuur in Nederland
 
  over cultuurwijs abonneer
 
home
terug
opnieuw zoeken
opnieuw zoeken

Kasteel Loevenstein

Kasteel Loevestein ligt op een eenzame plek in een dunbevolkte polder: het Monnikenland, waar Maas en Waal samenstromen. Bij een rondleiding door dit kasteel zal de gids altijd de boekenkist aanwijzen waarmee de beroemdste ontsnapping uit de vaderlandse geschiedenis werd gepleegd: de ontsnapping van Hugo de Groot.
Slot Loevestein, © Slot Loevestein

De boekenkist van Loevenstein
Loevestein is een stoer kasteel met zware vierkante torens en schietgaten, met zijn ridderzaal, kruittoren en grachten. Hier vindt men op de tweede verdieping de kamer waar Hugo de Groot, de beroemde rechtsgeleerde uit Delft, van 1619 tot 1621 opgesloten heeft gezeten.
In die tijd was Loevestein de gevangenis van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Hier zaten toen meer voorname lieden gevangen, zoals zes leden van de Staten van Holland die tegen prins Maurits waren en negen remonstrantse predikanten die tot levenslang waren veroordeeld. Later werden er ook een Engelse admiraal en verschillende burgemeesters opgesloten.
Tot de eerste gevangenen van Loevestein behoorden Hugo de Groot en Hoogerbeets. Hun vrouwen mochten de gevangenschap met hun mannen delen, als zij dat wilden. Zij kregen daarvoor zelfs geld toe: 24 stuiver per dag. Maar dat laatste weigerden de vrouwen trots.
Op het moment dat Hugo de Groot naar het kasteel werd gebracht, werd er net een andere officier als bevelvoerder van het kasteel benoemd. Iemand die hem niet kon uitstaan. Op diens hulp hoefde hij dus zeker niet te rekenen.
Het regime op het kasteel was, vooral in het begin, erg streng. Aanvankelijk mochten de vrouwen niet zonder een speciale vergunning van het kasteel af, maar eindelijk hadden ze het toch zover weten te krijgen dat ze elke week in Gorkum of Woudrichem inkopen mochten doen. Hugo de Groot mocht op den duur zelfs boeken ontvangen en terugsturen. Hij studeerde veel op het kasteel.
Hugo de Groot stapt in de boekenkist, S. Fokke, gravure, 1621, Maarten van Rossummuseum
Op een dag kreeg de vrouw van De Groot, Maria van Reigersbergen, een idee. Ze had gehoord van de ontsnapping van twee predikanten uit het tuchthuis in Amsterdam. En ineens viel haar oog op de kist, waarin de boeken voor haar man van en naar Loevestein werden gebracht. De kist was niet groot, maar met enige moeite zou er wel iemand in kunnen zitten.
Elke week ging de vrouw naar Gorkum om inkopen te doen en daar had zij kennisgemaakt met een koopman die Daatselaar heette en die getrouwd was met een zuster van een van Hugo's beste vrienden. De kisten met boeken voor Loevestein kwamen altijd bij hem aan. In het begin werden die kisten steeds goed nagekeken, maar de soldaten vonden alleen maar boeken, zodat de commandant het op den duur wel goed vond en de kist voortaan gewoon doorliet. Maar voor alle zekerheid wachtte de vrouw toch totdat de bevelvoerder op een dag weg moest.
Onder toezicht van haar dienstmeisje, Elsje van Houweningen, werd de kist, waarin Hugo de Groot verscholen zat, per schip naar Gorkum gebracht, zonder dat iemand de kist had nagekeken. Enkele soldaten zeiden wel dat de kist veel zwaarder was dan anders en ze maakten een grapje, dat de gevangene er zelf wel eens in zou kunnen zitten, maar daar bleef het bij. De kist werd naar Daatselaar in Gorkum gebracht en Hugo de Groot stapte er uit als vrij man. Als metselaar verkleed kwam hij in Waalwijk aan, dat nog het gebied van de aartshertog was.
Kasteel Loevestein is nog lang een gevangenis gebleven. Er zaten Spaanse, Russische en Engelse krijgsgevangenen in, toen Napoleon hier regeerde en in 1830, tijdens de Tiendaagse Veldtocht in België, hadden de Nederlanders op Loevestein zeven Belgische officieren gevangengezet.
Deze laatsten kenden het lesje van Hugo de Groot van buiten.
Ze wisten het jaar daarop met z'n allen te ontsnappen.

De man zonder hoofd van Loevestein
In kasteel Loevestein spookt de man zonder hoofd. Het moet de geest zijn van een Bossche veekoopman, `de principale geus' uit de Tachtigjarige Oorlog, die op een sluwe manier als franciscaner monnik verkleed met een man of twaalf het slot binnenkwam en daar de slotvoogd vermoordde.
De straf van Alva was niet mis. De mannen werden met de voeten omhoog opgehangen; de veekoopman zou onthoofd worden. Daarvoor echter had hij nog kans gezien op uitgestrooid kruit een lont te werpen, waardoor hij in een vurige kring zijn dood tegemoet ging. Zijn hoofd werd in 's-Hertogenbosch op een galg geplaatst. Maar als een vurig spook bleef de man zonder hoofd in het kasteel achter.

Anton van Oirschot

 

Bezoekersinformatie
Kijk hier voor de bezoekersinformatie van Slot Loevestein.



Hoofdartikel:
•  Spoken & kastelen

 
Instelling:
Digitaal Erfgoed Nederland
 
Publicatiedatum:
2 februari 2005