Het kneuterige Nederland van Ben van Meerendonk

Fotojournalist Ben van Meerendonk (Amsterdam, 1913) werkte na de Tweede Wereldoorlog voor kranten als De Waarheid, De Telegraaf en Het Parool. Zijn specialiteiten: alledaags nieuws en het Koninklijk Huis. Beroemd zijn zijn series van BN'ers (Beroemde Nederlanders) thuis. De collectie is te zien bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam, of op hun website natuurlijk.

BN'ers aan de afwas

Zanger Willy Alberti aan de afwas, 17 september 1954, foto: Ben van Meerendonk, collectie IISG/AHF

Ster-voetballer Abe Lenstra aan de afwas, 23 februari 1950, foto: Ben van Meerendonk, collectie IISG/AHF

Miss world Corinne Spier aan de afwas, 13 november 1959, foto: Ben van Meerendonk, collectie IISG/AHF

Olympisch Kampioene Fanny Blankers-Koen op een schildpad in Ouwehands Dierenpark, 13 augustus 1948, foto: Ben van Meerendonk, collectie IISG/AHF

Fanny Blankers-Koen leert autorijden, 24 oktober 1954, foto: Ben van Meerendonk, collectie IISG/AHF

Hardloopster Foekje Dillema roert in de pan en haalt water uit de put, 21 augustus 1949, foto's: Ben van Meerendonk, collectie IISG/AHF

Stel je voor: een foto op de voorpagina van De Telegraaf van Katja Schuurman thuis aan de afwas. Of van idol Jim die de dag na zijn overwinning vrolijk zingend naast zijn moeder de boerenbonten borden afdroogt. Ook vlak na de oorlog, toen de roddelbladen nog niet bestonden, waren mensen nieuwsgierig naar het privé-leven van de sterren. Ben van Meerendonk zocht ze op: de Jordanese smartlappenzanger Willy Alberti, de legendarische voetballer Abe Lenstra, de kersverse miss world Corinne Spier, hardloopster Fanny Blankers-Koen. Alsof hij op het podium staat zingt Willy Alberti zijn dochter Willeke onder de afwas toe. Willeke ziet eruit zoals kinderen er in die tijd uitzagen: zonder lange broek want die was toen nog verboden voor meisjes, met blote benen, overgooier en haarband in een keurig meisjeskapsel. Zichtbaar onwennig krijgt Abe Lenstra de aardappelschaal van zijn vrouw, een smoezelige theedoek in de hand. Denk maar niet dat mannen in die tijd echt zo vaak in de keuken bivakkeerden. Van Meerendonk liet ze poseren. Hij wilde laten zien dat sterren ook maar gewone mensen zijn. Op dit moment zijn behalve de mensen op de foto ook hun keukens van belang: schaars gemeubileerd met versleten zeil op de grond, roesjes aan de planken en in elk huishouden dezelfde theedoeken en hetzelfde boerenbontservies.

Wie is Foekje Dillema?
Van Meerendonk ging ook graag met de sterren op pad. Zo nam hij de hardloopster Fanny Blankers-Koen de dag nadat zij werd onthaald als viervoudig Olympisch kampioene in 1948 mee naar de dierentuin. Hij fotografeerde haar terwijl ze haar kinderen voorlas bij de zwarte kolenkachel en rij-examen deed in een glimmend gepoetste Ford op de Amsterdamse Admiraal de Ruijterweg. Afrijden was een belevenis in die tijd. Alleen de rijkere Nederlanders hadden een auto: de straten zijn in 1954 dan ook opvallend leeg. In 1949 werd Fanny Blankers-Koen op miraculeuze wijze verslagen door Foekje Dillema. Wie is dit hardloopwonder, vroeg Van Meerendonk zich net als de rest van Nederland af, en hij ging bij haar thuis in het Friese gat Burum op bezoek. Dat leidde tot een ongelooflijke serie, want Dillema lijkt zo weggelopen uit een schilderij van Vincent van Gogh. Ze loopt op klompen, kookt op een petroleumstel en haalt water uit de put. Minstens zo gek is het verhaal van Dillema zelf. Ze werd op verzoek van de echtgenoot tevens trainer van Fanny Blankers-Koen medisch onderzocht en voorgoed uitgesloten van de damesatletiek. Dillema had tot haar grote spijt teveel mannelijke hormonen, van zichzelf!

Van Meerendonk is mede-oprichter van World Press Photo en kreeg maar liefst drie keer de Zilveren Camera. Zijn collectie van ruim 70.000 foto's is na een zwerftocht van twintig jaar bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam terechtgekomen. Een groot aantal negatieven is aangetast door de tijd. Behoud van de collectie is van groot belang. De zwart-wit foto's geven namelijk een andere kijk op Nederland. Het Holland van Van Meerendonk baadt nog niet in weelde en overvloed. Daar heersen kneuterigheid, eenvoud en gezelligheid, ook bij de sterren thuis.

Marina de Vries