 |
| Sloepen lang het Noorse schip Oslofjord (1949). Collectie Nederlands Scheepvaartmuseum |
A.P. Schat (1895 - 1984) werd in Utrecht geboren. Het water trok hem meer dan het bakkersvak, waarvoor de familie had gekozen. Schat was onder de indruk van het vergaan van de Titanic en de verschrikkingen op zee tijdens de Eerste Wereldoorlog. Dat zette hem later aan tot het zoeken naar verbeteringen van het redden van mensen op zee. Eerst diende Schat bij de marine, later in de Eerste Wereldoorlog als stuurman bij de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij (KNSM) in Amsterdam.
In 1917 ging Schat weg bij de KNSM en vertrok hij naar San Francisco (Verenigde Staten). Daar gaat hij op een scheepswerf werken. 's Avonds werkte hij aan zijn eerste uitvinding: een rem op de sloepdavit. Een davit is de installatie waaraan de sloepen op de schepen hangen en langs het schip het water ingelaten worden. Het voordeel van het nieuwe systeem was dat de sloep bij het laten zakken niet meer zo erg ging slingeren en de inzittenden van de sloep daardoor niet gewond konden raken.
Ane Schat keerde in 1923 in Nederland terug. Al snel begon hij meer uitvindingen voor de sloepen te bedenken onder de bedrijfsnaam 'Schat Patent'. Schat werd soms 's nachts wakker met een idee. De volgende ochtend moesten zijn medewerkers dan het idee uitwerken. Met zelf gemaakte schaalmodellen gingen ze werven af om hun laatste uitvindingen te tonen. Eerst deden ze dat per handkar, later per auto.
 |
| Demonstratie van het strijken van sloepen voorzien van glijspanten van Schat. Collectie Nederlands Scheepvaartmuseum |
Eén van die uitvindingen is de 'glijspant', een soort van op een banaan lijkend glij-ijzer aan een sloep, waardoor als het in noodverkerende schip al flink slagzij maakt de sloepen 'aan de hoge kant' toch het water in kunnen. De sloep glijdt dan over de glijspanten over de romp het water in. Dat was daarvoor niet mogelijk. In het ergste geval zou namelijk maar de helft van de sloepen gebruikt kunnen worden.
In de Tweede Wereldoorlog bleef hij aan het werk en werden ook zijn uitvindingen op Duitse schepen toegepast. Dat werd hem na de oorlog erg kwalijk genomen. Hij kreeg hiervoor zelfs straf. Een hoge onderscheiding moest hij in 1948 inleveren. Toch bleef hij zijn verdere leven bezig met zijn ideeën en uitvindingen, die nu over de hele wereld worden toegepast. Driehonderd patenten in tien landen zijn uiteindelijk het resultaat. Het bedrijf van Schat is inmiddels opgegaan in het internationale bedrijf Schat Harding, dat zich nog steeds bezig houdt met reddingsmiddelen. Ane Schat heeft dat niet meer meegemaakt. Hij stierf op zijn eenennegenste als een kluizenaar tussen de vaktijdschriften, tekeningen en modellen. Zonder zijn uitvindingen was het aantal op zee omgekomen zeelieden mogelijk veel hoger geweest.
Cees van Romburgh
Uit: A.J. van der Horst, Davitmodellen van Ane Pieter Schat in 'Zeemagazijn'. no. 3, jrg. 25, september 1999
