 |
Maker onbekend
Kruithoorn
Rijksmuseum, Amsterdam |
Het is 1596. Willem Barentsz, Jacob van Heemskerck en de bemanning van de expeditie die een noordelijke route naar Azië moeten vinden, zijn gedwongen op Nova Zembla te overwinteren want hun schip zit vast in het ijs. Zaak is nu om te overleven en de ijsberen van het vege lijf te houden. De mannen bouwen van aangespoeld hout een huis en maken het zo gerieflijk mogelijk met voorwerpen die zij van het schip meenemen. De zon komt niet meer op en de sneeuwstormen houden aan. De sneeuw wegscheppen is onbegonnen werk, door de schoorsteen het huis verlaten, dat is nog de beste methode. Het wordt steeds kouder, zó koud dat de mannen zich haast een koolmonoxidevergiftiging stoken. Tien lange maanden duurt de overwintering tot de 13de juni aanbreekt. Het is mooi weer, twee sloepen zijn gereed gemaakt en Barentsz acht het raadzaam te vertrekken.
Bemanningslid Gerrit de Veer noteert: "(...) dat we in Godsnaam de reis van Nova Zembla zouden aanvaarden. En Willem Barentsz heeft daarvoor een klein briefje geschreven en in een musketmaat [ de kruithoorn] gedaan en dat in de schoorsteen opgehangen, daarin beschreven stond hoe wij uit Holland daar gekomen waren om naar het koninkrijk van China te zeilen, en wat ons aldaar overkomen was, en al ons wedervaren, voor het geval er iemand na ons kwam, zodat die zou weten wat ons was overkomen en hoe het ons vergaan was, hoe wij uit nood een huis gemaakt hadden en daar tien maanden gewoond."
Een Noorse robbenjager vond in 1871 de resten van het Behouden Huys waarin Willem Barentsz en de zijnen de barre winter hadden doorgebracht. Het huis en het interieur, waaronder deze kruithoorn, waren bijna 300 jaar lang onaangeroerd gebleven. De kruithoorn en een groot aantal andere voorwerpen kwamen na enige omzwervingen in het Rijksmuseum terecht. Het briefje dat Willem Barentsz schreef en in de kruithoorn stopte, werd door een Engelsman in 1876 aan de Nederlandse staat geschonken. Helaas kunnen kruithoorn en brief niet samen in de opstelling worden getoond, daarvoor is het papier veel te kwetsbaar. Maar de kruithoorn is er wel, als stille getuige van een koud avontuur, dat voor twaalf van de zeventien mannen goed afliep. Hoewel een mislukte tocht, is het de bekendste ontdekkingsreis in de Nederlandse geschiedenis geworden.
