De eerste prijsvraag

Anthonius Dupuis Petrus J. H. Cuypers Ca. 1910 Rijksmuseum, Amsterdam

Er waren twee dringende redenen om uit te kijken naar een nieuw locatie voor de kunstcollectie uit het Trippenhuis. Ten eerste bleek het pand niet geschikt als tentoonstellingsruimte. De kamers waren te laag en te donker en de temperatuur was niet goed te regelen. Ten tweede bracht een opslagplaats met brandgevaarlijke petroleum het nabijgelegen Trippenhuis en daarbij de kunstvoorwerpen in gevaar. Vanaf de jaren '50 werden er allerlei plannen gemaakt voor de bouw van een nieuw museum, maar deze liepen op niets uit. In 1862 richtten Amsterdamse kunstliefhebbers en kunstenaars daarom een commissie op. Ze wilden een museum, dat tevens een herdenkingsmonument was. In 1863 was het namelijk vijftig jaar geleden dat Nederland een koninkrijk werd. Het museum zou daarom de naam krijgen van onze eerste koning, Willem I.

In april schreef de commissie een prijsvraag uit onder architecten om het museum te ontwerpen. De ontwerpen moesten aan een aantal voorwaarden voldoen. Zowel de bouwstijl als het materiaal moesten passen bij de functie van het gebouw, tentoonstellings- en opslagruimte van voornamelijk 16de en 17de eeuwse kunstvoorwerpen. De kosten mochten niet meer bedragen ongeveer 230.000 Euro. Bovendien moest een nieuwe woonwijk achter het museum via een doorgang onder het gebouw worden verbonden met het stadscentrum. De locatie, buiten de grachtengordel aan de zuidrand van de stad, was een gebied dat toen nog voor een groot deel uit weilanden bestond. De commissie ontving in totaal eenentwintig ontwerpen van negentien architecten. Vader en zoon Ludwig en Emil Lange uit Munchen wonnen de prijsvraag en Pierre Cuypers werd tweede.