Langs de Romeinse grens (Limes)
 |
| Foto: Paleo Terra |
In de Leidse polder Roomburg lag een Romeins fort (castellum) met de naam Matilo. Het fort is ook genoemd op de Peutinger kaart. Het werd gebouwd op een zeer strategische plaats waar verschillende waterlopen samenkwamen: de Zijl, de Leithe, de monding van het kanaal van Corbulo (fossa Corbulonis) en de Rijn. Bovendien lag er een belangrijke weg die Matilo via Forum Hadriani (Voorburg) verbond met de Maasmonding (het Hellinium). Het fort is rond 47 n. Chr. opgetrokken, vermoedelijk gelijk met de aanleg van het kanaal van Corbulo. Het is bij de Bataafse Opstand in 70 n. Chr. verwoest, vervolgens herbouwd en tot ca. 275 n. Chr. is er regelmatig aan gebouwd en verbouwd. De eerste versies van het fort waren van hout, pas later kwam er een stenen variant. Een aantal bewoners van het fort is bekend. Van 103 - 110 n. Chr. was het de thuisbasis van Spaanse infanterie en rond 200 van het 15de cohort van de vrijwillige infanterie. Dit cohort werd in 205 n. Chr. aangevuld met Bataafse verkenners. Er zijn aanwijzingen dat er ook vlooteenheden en cavaleristen in of bij Matilo lagen. Het fort is rond 275 n. Chr. verlaten, mogelijk door de vernatting van dit gebied. Ten noord- en zuidwesten van het fort lag het bijbehorende kampdorp (vicus).
Wat is hier gevonden?
Al in de zestiende eeuw werden op het terrein van het toenmalige klooster Roomburg Romeinse vondsten en stukken muur aangetroffen. In de huidige wijk Roomburg is opgegraven in de jaren dertig, zeventig en negentig van de vorige eeuw en in 2003 ter voorbereiding op de aanleg van een nieuwbouwwijk. Hierdoor is bekend hoe de plattegrond van het fort eruit zag in de tijd dat het in steen was gebouwd (vanaf het midden van de derde eeuw n Chr.). Ook de afmetingen van het hoofdgebouw (principia) zijn bekend. De houten funderingspalen van de stenen ommuring leverden op basis van dendrochronologisch onderzoek een datering uit 243 n. Chr., wat betekent dat de bomen voor de palen toen zijn gekapt.
 |
| Het masker is gevonden samen met een aantal paardenbotten en een hoeveelheid Romeins paardentuig, vlak in de buurt van het Romeinse fort Matilo. Wellicht is het masker door een Romeinse ruiter als offer voor de goden in het water gegooid. De vondst van paardentuig en paardenbotten op deze plaats is bijzonder, omdat men tot dan toe dacht dat er in fort Matilo alleen infanterie-eenheden gelegerd waren. Dat zou dus wel eens onjuist kunnen zijn. Foto: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden |
De overige vondsten zijn afkomstig uit de gehele periode tussen 50 en 275 n. Chr. Er zijn inscripties gevonden over de keizers Trajanus en Septimus Severus, tufsteen, munten en aardewerk. In 1996 werd in Roomburg het beroemde bronzen gezichtsmasker gevonden. Het masker kreeg zijn naam door de gelijkenis met de hedendaagse zanger Gordon.
Wat is hier ter plaatse te zien?
Op de plaats van het castellum zelf is niets meer te zien. Alleen de straatnamen herinneren nog aan het fort en aan de naam Matilo.
Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden heeft een grote collectie Romeinse archeologische vondsten uit Nederland. Daar is ook het bronzen gezichtsmasker te bezichtigen .
Rond Leiden is een speciale fietsroute uitgezet: het Limespad. Een routebeschrijving (Word) is te vinden op de site Romeinen en Bataven van Teleac.
In kasteel Duivenvoorde zijn twee Romeinse stenen met inscriptie ingemetseld. Een daarvan blijkt afkomstig te zijn uit het Leidse Roomburg (Matilo) en dateert uit 196 - 198 n. Chr. De andere zou bij Den Haag zijn gevonden. Kasteel Duivenvoorde ligt in Voorschoten en is 's zomers te bezichtigen.
