De Cisterciënzer orde

De Cisterciënzer orde wordt ook wel de Orde van Cîteaux genoemd, naar de vestiging van de moeder abdij.  De belangrijkste figuur is de H. Bernardus, in 1115 stichter van het Cisterciënzerklooster te Clairvaux (Champagnestreek). Hij kan beschouwd worden als  één van de meest invloedrijke figuren op religieus vlak tijdens de middeleeuwen. De Cisterciënzers streefden naar de vervulling van een ascetisch ideaal waarbij ze een evenwicht trachtten te vinden tussen gebed en handenarbeid. Bernardus keerde zich heftig tegen de ongebreidelde frivoliteit van versiering en luxe die de kerken en de Benedictijnse kloosters tentoon spreidden. Hij zag hierin een uiting van menselijke hoogmoed. Dit gaf aanleiding tot een uiterst sobere vormgeving van de architectuur van deze monniken.

0, ijdelheid der ijdelheden, maar meer nog dwaasheid dan ijdelheid

De kunst van het cisterciënzer klooster en de aangrenzende kerk kenmerkte zich allereerst door een volstrekte soberheid. Elke versiering was uit den boze, en dat hield tegelijk een veroordeling in van Saint-Denis, waarover Bernardus zich persoonlijk in zeer harde bewoordingen uitliet:

Bernardus: 'ik zal niet spreken van de enorme hoogte van uw bidkapellen, van hun overmatige lengte, van hun excessieve breedte, van hun weelderige versiering en hun schilderingen die de nieuwsgierigheid prikkelen, zodat ze alle aandacht van de gelovigen opeisen en hen minder ontvankelijk maken. Want hoewel ze ons op een bepaalde manier aan de riten der joden doen denken, wil ik wel aannemen dat men daarbij niets anders dan de verheerlijking van God op het oog heeft.

Als geestelijke sprekend tot andere geestelijken, zal ik me beperken tot de woorden waarmee een bepaalde heiden zich richtte tot heidenen als hij. Waartoe, o hogepriester, sprak hij, al dat goud in het heiligdom? Waartoe, zeg ook ik u, met een kleine wijziging in het vers maar niet in de bedoeling van de dichter, waartoe hij armen als u, als u werkelijk nog arm bent, al dat goud dat glanst in uw heiligdommen? U zet het beeld van een heilige of maagd neer en denkt dat dat heiliger is naarmate het meer met kleuren is overdekt. En dan stroomt een grote menigte toe om het te kussen en die wordt dan meteen onder druk gezet om een gift achter te laten; al die verering geldt meer de schoonheid van het voorwerp dan de heiligheid er van. Zo ook zijn het geen kronen die in de kerk zijn opgehangen, maar wielen, beladen met parels, omgeven door lampen, ingelegd met edelstenen die met hun fonkeling nog meer licht uitstralen dan de lampen. In plaats van kandelaars staan er ware bronzen bomen die prachtig en kunstzinnig zijn bewerkt en met hun juwelen net zoveel licht afgeven als de kaarsen die ze dragen. 0, ijdelheid der ijdelheden, maar meer nog dwaasheid dan ijdelheid.

De kerk fonkelt van alle kanten, maar de armen leven in ontbering; haar stenen zijn met goud bedekt, maar haar kinderen hebben niets om zich mee te kleden; de liefhebbers vinden in de kerk genoeg om hun nieuwsgierigheid te bevredigen, maar de armen vinden er niets om hun ellende mee te verlichten"

Fontenay (voormalig cisterciënzer klooster) 
  Videofragment 1 kloosters (De Benedictijnse orde)

  Videofragment 2 kloosters (Citeaux en Fontenay, Cistercienzer Orde)

  Videofragment 3 kloosters (de strengheid van Bernardus, slaapzaal)

  Videofragment 4 kloosters (de voeding van de Sistercienzers)

  Videofragment 5 kloosters (ambachten in het klaaster)

 

Op twee punten liep de kunst van de cisterciënzers parallel aan die van Saint-Denis en de eerste kathedralen, met name waar het ging om de betekenis die aan het licht werd toegekend. Door brede vensteropeningen met glas-in-lood-ramen en niet-figuratieve grisailles stroomde het daglicht vol naar binnen. Om dergelijke openingen in de muur mogelijk te maken werd in de cisterciërszer kerk het kruisribgewelf overgenomen. Daarmee droeg de orde van Citeaux, die aanvankelijk in Bourgondië en Champagne was ontstaan maar wier dochter-abdijen zich al snel van het ene tot het andere uiteinde van de Latijnse christenheid hadden uitgezaaid, bij aan de verspreiding van de kunst van Frankrijk over heel de christelijke wereld.

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

02/17/2018 last update