Mechanische balletten

In 1923 komt Schlemmer die al op de beeldhouwafdeling van het Bauhaus werkte, aan het hoofd staan van de theaterwerkplaats, samen met de Hongaar Laszlo Moholy-Nagy. De werkplaats trekt veel studenten van de andere afdelingen aan, niet alleen om het plezier, dat theatermaken vaak betekent, maar vooral omdat de schilders, beeldhouwers en architekten hun kleuren, vormen en strukturen hier in beweging kunnen zetten, kunnen experimenteren met alle mogelijke kombinaties in steeds veranderde ruimtes. En om de theorieën van Schlemmer die de akteur als figuur en als 'beweging ' in die ruimte probeert te plaatsen.

Figuren plan voor het 'Triadisch Ballet', 1924-1926. Muziek Paul Hindemith.

Links: Deel 1: Geel               Midden: Deel 2: Rose                   Rechts: Deel 3: Zwart

Video fragment 1 Van deel 2 (Rose) een drietal fragmenten. (Matig beeld, geluid slecht)

Video fragment 1 Van deel 3 (Zwart) een aantal fragmenten. (Matig beeld, geluid slecht)

Schlemmer besteedde in zijn lessen aan het Bauhaus vooral aandacht aan de verhouding tussen mens, ruimte, vorm, beweging, kleur en licht. Hij beschouwde de spelers in de eerste plaats als vormen. Door stylering van de kostuums en door maskers maakte hij ze tot bovenpersoonlijke types. Over het Triadisch Ballet schreef hij: "Het bestaat uit drie delen die tot de opbouw van typisch gevormde dansscènes leiden. Er is een opgaande lijn te zien van scherts naar ernst

• De eerste scene heeft een vrolijk burlesk karakter. Het toneel is daarbij met citroengele gordijnen behangen. 
• De tweede die feestelijk-plechtig is, wordt gedanst op een toneel in roze kleur
• De derde, mystiek-fantastisch van karakter op een zwart toneel. 

De twaalf verschillende dansen met achttien verschillende kostuums, worden afwisselend door drie personen gedanst. twee dansers en een danseres. De kostuums zijn deels van gewatteerde stof, deels ook geven zij strakke vormen die het lichaam bedekken en die kleurig, of als metaal behandeld zijn"

Een student bezoekt een avondvoorstelling in het Bauhaus- theater. [Lees verder.......]

De lotgevallen van een ballet! [Lees verder......]

a 'Wandelende architektuur'. De wetten van de omringende kubusvormige ruimte bepalen de vorm van dit kostuum

b 'Technisch organisme'. De bewegingswetten van het lichaam in de ruimte b.v. rotatie zijn het uitgangspunt van dit kostuum.

c 'Ledepop'. Stramien van de lichaamsvorrnen zoals zij funktioneren in de ruimte.

d 'Tekens in de mensen'. Deling en opheffing van de vormen van het menselijk lichaam Resultaat. 'ontmaterialisering' (1924).

Oskar Schiernmer nu start de tweede fase van onderzoek: het menselijk lichaam in zijn verhouding tot de ruimte. Later schrijft hij zijn bevindingen op in 'Mensch und Kunstfigur', dat het toonaangevend geschrift van het Bauhaustheater wordt. De mens, zo stelt hij, kan de ruimte over hem laten heersen, de ruimte dan gezien als een verzameling van planimetrische en stereometrische betrekkingen.

Deze mathematiek van de ruimte komt overeen met de geometrie van de menselijke bewegingen zoals die in gymnastiek, in ritmisch dansen en lichaamsoefeningen te zien zijn. Het zijn mechanische rationele bewegingen.

Bepaalt de mens zelf echter de ruimte, de mens met zijn hartslag, zijn bloedsomloop, zijn ademhaling, zijn hersenen en zenuwaktiviteiten, dan is deze organische mens het centrum van die ruimte die hij met zijn bewegingen en uitstraling schept. Het is de danser, die beide situaties opneemt en verweeft, hij volgt zowel zijn lichaam als de ruimte, zijn eigen gevoel en het gevoel van de ruimte.

Eén middel om deze mogelijkheden uit te drukken is het toneelkostuum. Schlemmer ontwerpt vier basiskostuums die hij respektievelijk 'wandelende architektuur', een 'ledepop' (marionet), een 'technisch organisme' en een 'ontstoffelijking van het lichaam' noemt. Praktische toepassing van deze ideeën had Schlemmer al in zijn Triadisch Ballet laten zien. Een volgende stap is dan de 'natuurlijke' mens te konfronteren met de abstrakte mens, de marionet in alle afmetingen. Schlemmer verwacht van dit naast elkaar zetten een vervreemding die hun beider eigenschappen des te beter zal laten uitkomen. Het is een vergelijkbaar effekt, met wat in het poppenkastspel kan optreden, waar een pop een aantal menselijke eigenschappen moet uitdrukken, 'net echt' doet, maar altijd zijn zelfde houten kop behoudt.

Op dit punt breekt Schlemmer zijn werk in het Bauhaus af. Aan de derde fase waarin het spreek- of muziektoneel aan de orde had moeten komen, komt hij niet meer toe. Dat wil zeggen, niet in het eigen, schitterend ingerichte theater in Dessau waar het Bauhaus in 1925 naar toe was verhuisd. Binnen het officiële theater, waar Schlemmer vanaf het begin van de twintiger jaren voor heeft ontworpen, kreeg hij nog alle kans om zijn uitgangspunten toe te passen.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven

 02/01/2010 update