|
|
VERBAAS ME!! Langdurig en vruchtbaar is het samengaan van de kunsten geweest bij de Russische Balletten. Leider en inspirator, meer dan twintig jaar lang, was Serge Diaghilev, zelf amateur op elk gebied, maar met een fijne neus voor wat nieuw, modern en (vaak) modieus was. Verbaas me! was steeds weer opnieuw zijn opdracht aan de schilders, de schrijvers en de componisten die met hem samenwerkten. En de beeldend kunstenaar was voor hem onbetwist de belangrijkste. Eerst zijn dat Russen: Bakst, Gontscharova en Larinov Zij schudden een ware kleurenbus over het toneel uit, bij Bakst nog enigszins in toom gehouden door zijn behoefte aan realisme. De beide anderen, geinspireerd door de Russische folklore gebruikten naast de primaire kleuren: rood, blauw en geel, groen en oranje. De kleuren schieten de lijst uit. De gekostumeerde danser wordt vaak een bewegend deel van het dekor. Balletmeester Fokine moet totaal andere bewegingen ontwerpen om in 'stijl' te blijven maar ook: om nog op te vallen.
|
|
De
Ballets Russes voerde geen lange, avondvullende balletten op, maar
programmeerde afwisselende programma's met korte balletten.De dansers waren zeer
goed getraind (aan tsaristische opleidingen) en technisch beter dan
de West-Europese dansers. De
balletten waren op oriëntaalse vertellingen gebaseerd en zagen er
sprookjesachtig uit met fel gekleurde kostuums en weelderige,
exotisch ogende decors. Verder was nog vernieuwend: de
terugkeer van de mannelijke sterdanser, die in het romantische
ballet bijna geheel verdwenen was of een zeer ondergeschikte rol
had.
Voor de Russische Revolutie werkte de Ballets Russes voornamelijk met Russische kunstenaars en componisten. Voorbeeld: Petrouska. Daarna werkten veel Franse kunstenaars mee. De thema's van de balletten waren voor de Russische Revolutie op Russische en oriëintaalse en exotische verhalen gebaseerd. Daarna drukten avant-gardistische kunstenaars ook een stempel op de onderwerpen. Voorbeeld: Parade |
|
|
|
Les
danses polovtsiennes du Prince Igor
Les Ballets de Monte-Carlo
Als tegenstelling kun je nog eens een fragment van een Romantisch ballet bekijken.
|
|
"L'apres midi d'un faune" 1912 |
|
|
Ballet van danser en choreograaf Vaslav
Nijinsky.
Componist Debussy Vaslav Nijinsky, topdanser van het gezelschap en oogappel van Diaghilev, bedacht voor zijn debuut als choreograaf een nieuwe danstechniek, die was ontleend aan de schilderkunst op Griekse vazen en Egyptische friezen. Net als op de vazen was de romp van de dansers naar het publiek gekeerd en werden hoofden en ledematen en profile getoond. De prikkelende sensualiteit van Nijinsky's balletten veroorzaakte beroering bij de Parijzenaren. Luister naar een tweede fragment. Waar keert de beginmelodie van de fluit in dit fragment weer terug: aan het begin, in het midden of aan het eind?
|
|
|
De muziek van de Franse componist Claude Debussy (1862-1918) wordt vaak als impressionistisch omschreven en vergeleken met de nieuwe stroming in de schilderkunst van zijn tijd, het impressionisme. Debussy zelf had een hekel aan dat etiket. Toch had hij veel gemeen met de impressionistische schilders van zijn tijd zoals bijvoorbeeld Monet, Manet en Renoir. Want net als zij wilde hij niet een concrete muzikale werkelijkheid tonen, maar slechts een vage indruk daarvan, een impressie. Bekijk het onderstaande schilderij van Claude Monet maar eens: "Impression, soleil levant" is de titel. Met dit weergeven van een impressie gooide de jonge eigenzinnige componist het concept overboord, dat muziek aan bepaalde regels moest voldoen, een vaste structuur moest hebben en een duidelijke richting. Zijn eerste werk in deze revolutionaire stijl schreef Debussy in 1894: Prélude à l'après-midi d'un faune. Het stuk werkte als een eye-opener voor belangrijke 20ste-eeuwse componisten. Debussy zag muziek als een vorm van communicatie. De luisteraar moest zijn muziek al op het eerste gehoor kunnen begrijpen en aanvoelen: 'Er is geen theorie. Je hoeft alleen maar te luisteren. Fantasie ['plaisir'] is de wet.' |
|
|
Het orkestwerk duurt ongeveer tien minuten en is een vrije fantasie over het gelijknamige gedicht van Mallarmé, dat verhaalt over een faun en zijn dagdromen op een zwoele namiddag. De muziek beschrijft het gedicht niet letterlijk, maar ze schetst een algehele atmosfeer van luchtige nostalgie en zachte dromerigheid. Alleen al de openingsmelodie zette de toen geldende principes op losse schroeven: er klinkt slechts één instrument, de fluit, symbool van de dromende faun. De melodie daalt en stijgt, als een meeuw die zich laat mee wiegen op de golven. Ze krult en wentelt zich lustig als een arabeskversiering op de muur van een Moors paleis. Dan valt het orkest in. De samenklanken zijn rijk en vol, vanwege de warme kleuren van de houtblazers (fluiten, althobo) en de hoorns, en de afwezigheid van luidruchtige blaas- en slaginstrumenten. Als in een droom kabbelt de mysterieuze en exotische muziek verder. |
|
|
Leon Bakst decor en kostuums: De vrouw van de danser Nijinsky geeft een
verslag van Bakst's bemoeienissen met het ballet L Après-midi
d'un Faune, waarvoor hij gedurfde, geometrische kostuums
ontwierp, waarbij ook zijn karakteristieke, nauwgezette aandacht
voor details tot uiting komt. Uit: Romola Nijinsky, Nijinsky Gollancz Londen 1937 |
|
|
Decor bij het ballet |
|
|
Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Muziekfragmenten: Kees Zonneveld Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven 12/11/2014 update |
|
