De kathedraal in 's-Hertogenbosch is het meest complete en best bewaarde voorbeeld van de gotiek in Nederland. De gotische bouwstijl van de Sint Jan is de Brabantse gotiek. In de 15de eeuw was Brabant het belangrijkste culturele gewest van de Nederlanden. Het was veel groter dan nu en strekte zich uit tot ver in België. In deze streek ontwikkelde zich een eigen, iets eenvoudiger, variant op de gotiek uit Frankrijk.
De kathedraal is gewijd aan de evangelist Johannes, schrijver van het vierde evangelie en het bijbelboek de Openbaringen. Scènes uit zijn leven zijn te zien op één van de zijgevels, het transept, van de kathedraal.
Gotiek
Kenmerkend voor gotische kathedralen en kerken zijn de hoge ruimtes verlicht door grote ramen. Deze ramen, zogenaamde spitsboogvensters, bevatten vaak gebrandschilderd glas. Het binnenvallend licht wordt op deze manier gekleurd, waardoor binnen de serene sfeer wordt verhoogd.
Voorheen was het niet mogelijk om zulke grote muuropeningen voor vensters te maken. Zware muren dienden om het gewicht van de gewelven te dragen. Maar gotische bouwmeesters hebben een manier gevonden om deze druk om te leiden. Ze laten het gewicht van de gewelven drukken op bepaalde punten boven in de muren. Deze druk wordt via luchtbogen naar zogenaamde steunberen afgeleid, zware muurwerken die de druk wel kunnen weerstaan (zie tekening). Uniek voor de Sint Jan is dat er op de luchtbogen figuren zijn geplaatst.
De hoge, lichte ruimtes van gotische kerken weerspiegelen ook de religieuze gedachte uit die tijd: zich proberen los te maken van het aardse bestaan om zo dicht mogelijk bij God proberen te komen.
Bouwen aan de Sint Jan
De bouwperiode van de Sint Jan duurde van het eind van de 14de eeuw tot het begin van de 16de eeuw. Maar ook in later tijden zijn er elementen toegevoegd. In de 19de eeuw zijn er bijvoorbeeld veel nieuwe beelden bijgezet in de neogotische stijl.
Het lijkt er op alsof er nog altijd aan de Sint Jan wordt gebouwd, want er staan altijd steigers in of omheen. Deze zijn voor restauratie en behoud van dit bijzondere monument. Zelfs restauraties van de 20ste eeuw worden opnieuw gerestaureerd. Dit komt bijvoorbeeld door het gebruik van snel verwerende steensoorten. De meeste beelden zijn gemaakt van een zachte natuursteen, die niet is opgewassen tegen bepaalde weersomstandigheden en luchtvervuiling. Het oorspronkelijke beeldhouwwerk is dan ook ernstig aangetast en verweerd.
Annemiek Teesing
Internet
De Sint Jan heeft een eigen website, met veel informatie. Oorspronkelijk middeleeuws beeldhouwwerk, bouwfragmenten, gipsen afgietsels, modellen en bouwtekeningen zijn nu te vinden in museum De Bouwloods, naast de Sint Jan gelegen.
Literatuur
J. van Oudheusden, E. van Mackelenbergh, De Sint Jan van s-Hertogenbosch, s-Hertogenbosch, 1985
Prachtige foto's zijn te vinden in M. Coppens, Gedachten in steen: de kathedrale basiliek van St. Jan te 's-Hertogenbosch, Elsevier, Amsterdam/Brussel, 1948
