 |
|
De zichtbare zijde van het hoofdgebouw van het Fort bij Vijfhuizen, foto © René G.A. Ros
|
 |
|
De pantserkoepel met twee 10,5 cm kanonnen van het Fort bij Spijkerboor, foto © René G.A. Ros
|
 |
|
Een hefkoepelgebouw van het Fort bij Uithoorn, foto © René G.A. Ros
|
Zodra je meer dan één fort hebt bezocht zul je zien dat ze vaak op elkaar lijken maar toch allemaal anders zijn. De plaats van een fort bepaalde welke kanonnen en manschappen er nodig waren en dus hoe het fort er uit zag.
Zo zijn de forten aan de kust, Fort bij IJmuiden en Fort aan het Pampus, enorm groot terwijl er ook enkele kleine kustbatterijen zijn. Rond Weesp en Muiden zijn oudere bakstenen torenforten hergebruikt en die zien er weer heel anders uit dan de rest van de Stelling.
De meeste forten zijn tussen 1897 en 1914 gebouwd en van een kleiner, ondiep model dat moeilijker door de vijand te treffen zou zijn. Deze forten voor circa 300 soldaten zijn in de loop der tijd volgens drie verschillende standaardmodellen gebouwd. Toch is elk fort weer net even iets anders.
Alle forten hebben een bomvrij hoofdgebouw dat je meestal vanaf de weg kunt zien. Uit het hoofdgebouw steken aan de achterkant twee keelkazematten, waarin de kanonnen stonden om het terrein naar het naastgelegen fort te kunnen beschieten. Daarnaast hebben de meeste forten ook een voorgebouw, dat met een ondergronds gang met het hoofdgebouw is verbonden. Sommige forten hebben echter twee verdiepingen, of maar één keelkazemat. Andere hebben weer een pantserkazemat, een opstelling voor mitrailleurs of kanonnen achter een decimeters dikke stalen muur.
De meeste forten hebben ook twee hefkoepelgebouwen. Hierin zat een kanon onder een pantserstalen dak dat omhoog kon komen om te schieten, waarna het weer in het beton zakte. De forten van na 1913 hebben echter maar één zon hefkoepelgebouw.
 |
| Modeltekening van een fort, Standaardmodel A, illustratie © Lex Tempelman, Hengelo |
 |
|
Een keelkazemat van het Fort bij Aalsmeer, foto © René G.A. Ros
|
 |
|
De pantserkazemat van het Fort bij Edam, foto © René G.A. Ros
|
En zo kun je nog wel even door gaan. Er zitten bijvoorbeeld ook verschillen in het aantal lokalen binnen een fort. In sommige forten zijn afstandstabellen of landschappen bij de kanonnen op de muren geschilderd, enzovoort. Op twee forten na is er nergens meer een kanon aanwezig.
Zelfs als je ooit twee forten vindt die helemaal gelijk gebouwd zijn, dan zijn ze tijdens hun werkzame leven toch veranderd. Soms zijn muren gesloopt, tralies geplaatst en de hefkoepelgebouwen zijn in de Tweede Wereldoorlog vaak door de Duitse bezetter opgeblazen.
René Ros
Internet
Lees ook het artikel over De Stelling van Amsterdam.
Voor meer informatie over de Stelling kun je terecht op www.stelling-amsterdam.org
Bij de deelnemende forten kun je een Stellingpaspoort kopen voor € 1. Hierin kun je een stempel laten zetten voor het fort dat je bezocht hebt.
