 |
| Een betonnen nevenbatterij in de Geniedijk door de Haarlemmermeer bij Vijfhuizen, foto © René G.A. Ros |
 |
|
De zichtbare zijde van het hoofdgebouw van het Fort bij Vijfhuizen, foto © René G.A. Ros
|
 |
|
De inlaatduiker voor de Vijfhuizerpolder bij Haarlem, foto © René G.A. Ros
|
Rond Amsterdam werd van 1880 tot 1920 een kring van forten gebouwd, de 'Stelling van Amsterdam'. Het landsbestuur wilde de hoofdstad Amsterdam namelijk tot het allerlaatst kunnen verdedigen tegen vijandelijke legers. In die tijd was de relatie tussen de Europese landen nog niet zo vredig als nu.
Op 15 tot 20 kilometer van het centrum van Amsterdam werden tientallen jaren lang 'nieuwerwetsche' betonnen forten gebouwd. In totaal 42 stuks. Tussen de forten werden vele kleine bouwsels gebouwd: aarden wallen om je achter te verbergen, betonnen opstellingen voor kanonnen, bomvrije kruitmagazijnen maar vooral sluizen om water in te laten.
Het gebied vóór de forten zou namelijk onder een laag van 50 centimeter water gezet worden (het inunderen) zodat de vijand niet zomaar door kon lopen. Op de punten waar hogere wegen, dijken, spoorwegen of kanalen lagen werden de forten gebouwd. De doorgang van vijandelijke troepen kon zo op bloedige wijze met kanonnen, mitrailleurs en geweren worden voorkomen.
 |
|
De grote inlaatsluis voor de Droogmakerij De Beemster nabij Purmerend, foto © René G.A. Ros
|
Gelukkig is het nooit zo ver gekomen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) waren er 10.000 soldaten in de forten gelegerd, maar de vijand kwam niet. Nederland bleef namelijk neutraal. Tot aan de Tweede Wereldoorlog bleven de forten lege verdedigingswerken. Ook toen werden ze niet gebruikt. Nederland gaf zich in 1940 na vijf dagen strijd over aan de Duitsers, nog voor die Amsterdam konden bereiken.
Daarna werden sommige forten gebruikt als gevangenis. Tijdens de koude oorlog, toen Nederland bang was voor een (kern)oorlog tegen de toenmalige Sovjet Unie, werden ze vooral gebruikt voor de opslag van munitie, wapens, voedsel en medicijnen.
Het gebied dat onder water gezet zou worden was tijdens vredestijd natuurlijk land voor de koeien en het graan, maar toch anders. Want er mocht niet of alleen met hout gebouwd worden binnen een kilometer van een fort. Steden konden daardoor niet zomaar uitbreiden en nieuwe autowegen of spoorwegen moesten vlak langs een fort komen te lopen. Daardoor is er een heel open en stil landschap rond Amsterdam blijven bestaan.
 |
|
De hardstenen grenspaal O13 van het Fort bij Kwadijk, foto © René G.A. Ros
|
Behalve de forten zijn er in het landschap ook veel kleine bouwsels van de stelling Amsterdam te zien. Als je de Stelling van Amsterdam Fortenroute fietst zal je misschien moeite hebben met het ontdekken van de forten zelf. Maar ook het vinden van de nevenbatterijen, oude eikenhouten beschoeiïngen, grenspalen en magazijnen is een verbazingwekkende speurtocht.
René Ros
Intrenet
Lees ook het artikel over de typen forten van de Stelling.
Voor meer informatie over de Stelling kun je terecht op www.stelling-amsterdam.org
In september zijn tijdens de Stellingmaand 20 forten van de Stelling Amsterdam open voor het publiek. Er worden dan rondleidingen gegeven en diverse evenementen gehouden.
