|
|
|
Hunebed "De papenloze kerk" (D49) in Schoonoord, foto:© M. Ras
|
Het hunebed nu
Niet zo lang geleden stond ik weer eens oog in oog met een hunebed. In het voorjaarszonnetje leunde ik tegen een enorme zwerfkei en verbaasde me opnieuw over de afmetingen. Hoe maakte je zoiets? Wie deden dat en waarom? Je wordt nieuwsgierig naar de mens achter de blokken.
Hunebedden zijn de oudste stenen monumenten van ons land, gebouwd tussen ca. 3400 en 3000 v. Chr., met stenen die in de voorlaatste IJstijd door het ijs hierheen waren geduwd vanuit Scandinavië. In de provincie Drenthe zijn 52 hunebedden bekend en twee liggen er in Groningen. Ooit waren het er meer, maar vele stenen werden hergebruikt bij de aanleg van dijken, wegen en kerken. Hunebedden zijn niet alleen in Nederland te vinden, ook in Denemarken en Noord-Duitsland komen ze voor. Maar wat betekende het hunebed eigenlijk toen het werd gebouwd?
 |
|
Aardewerk van de hunebedbouwers, foto: © Drents Museum Assen
Niet alle potten van de hunebedbouwers waren trechterbekers (midden). Men kende ook vormen als (v.l.n.r.) emmers, zuigflesjes, kraaghalsflesjes en amforen. Het aardewerk is vaak rijk versierd met geometrische motieven.
|
De hunebedbouwers
Eerst maar eens kennismaken met de bouwers. Hoe ze zichzelf noemden weten we niet omdat geschreven bronnen uit de Prehistorie ontbreken. Onderzoekers noemden hen het trechterbekervolk, naar het serviesgoed dat ze een poos maakten en wat taps toeliep als een trechter. Ze leefden hier ongeveer van 3400 tot 2850 v. Chr. De trechterberkermensen waren boeren, die in kleine gemeenschappen leefden van veeteelt en akkerbouw. Dat was zwaar lichamelijk werk en de opbrengst van de oogst was niet altijd zeker.
De kindersterfte was hoger dan nu en mensen werden ook minder oud dan tegenwoordig. Dat wil niet zeggen dat het verdriet en de aandacht voor de overledenen in zo'n geval minder was. De zwerfkeien vertellen daar meer over. Als de aandacht minder zou zijn, hadden ze destijds niet de moeite gedaan om de kolossale stenen op te sporen en te verslepen voor de bouw van een immense grafkamer, waar een aantal mensen in werd gelegd. Hoeveel dat er waren en of het alleen de belangrijke buurtgenoten waren, blijft voor altijd een vraag, want in de Drentse zandgrond zijn alle skeletten vergaan. De keuze voor de reusachtige stenen laat zien dat deze plek lang zichtbaar moest blijven bestaan.
 |
|
Grafgiften, gevonden in hunebedden (foto: Drents Museum, Assen)
De koperen spiralen (linksboven) zijn gevonden in een hunebed bij Buinen in 1927. Ze zijn ruim 4 cm lang en zijn de oudste metalen voorwerpen uit Nederland. De overige kralen zijn van barnsteen en komen uit een hunebed bij Eext.
|
Rituelen
Dat er tijdens de bijzetting rituelen werden uitgevoerd, is niet te bewijzen, maar klinkt logisch. In de hunebedden vonden archeologen grote hoeveelheden serviesgoed van aardewerk, misschien ooit gevuld met voedsel en drank voor de reis naar een hiernamaals. Het neerleggen van lichaam en serviesgoed moet op zijn minst een plechtig moment zijn geweest. De mensen werden vast mooi uitgedost begraven, want in enkele grafkamers zijn sieraden gevonden: kralen van barnsteen en koperen spiralen.
En zo leun ik nog een tijdje in de zon tegen het hunebed. Met mijn ogen dicht zie ik prachtige afscheidsceremonies met muziek en gedenkmaaltijden waar alle familieleden, vrienden en buurtbewoners bij aanwezig zijn omdat iedereen de dode goed heeft gekend. Is mijn fantasie op hol geslagen? We zullen het misschien wel nooit te weten komen.
Monique Ras
Meer informatie
Het Drents Museum in Assen
Het Hunebeddeninformatiecentrum in Borger
Hunebedden in Nederland
Gehavende hunebed
Ginkel, E. van, S. Jager en W. van der Sanden, Hunebedden, monumenten van een steentijdcultuur, Uitgeverij Uniepers Abcoude, 1999.
