Uitvinders legden hun tekeningen en omschrijving van de uitvinding voor aan de Staten-Generaal of de Staten van Holland, die daarop het octrooirecht voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld voor een periode van 10 jaar, vastlegden. Dit gebeurde in zogenaamde akteboeken of resolutieboeken. De uitvinder kreeg dan een brief waarin het octrooirecht omschreven stond en de periode waarvoor die verleend werd. Octrooien werden verleend om uitvindingen aan te moedigen.
 |
| Octrooiverlening voor een molen uit 1589 door de Staten van Holland. Inventaris nummer 346 uit het archief van de Staten van Holland |
 |
Dit is een verbetering aan een luchtvaartuig, een uitvinding van
H. Bell, Min. van Binn. Zaken afd. onderwijs 2.04.08 inv. nr. 36 en 42 en per Kon.Besluit toegekend op 30 okt.1849 |
Nederland moest telkens weer oplossingen bedenken voor afwatering en bescherming tegen hoog water. Zo ontstonden uitvindingen die te maken hebben met Nederland waterland: waterpompen, windmolens en later ook baggermolens. Holland was niet alleen bezig met water en wind, maar ook met ijs. In 1600 werd er een octrooi toegekend voor een schip op schaatsijzers. Maar ook ons avontuurlijk zeemansverleden bracht uitvindingen voort. Er werden bijvoorbeeld machines ontworpen om uit zout zeewater zoet water te distilleren. Uiterst belangrijk als je bedenkt dat de zeelieden voor maanden water moesten meenemen, dat aan bederf onderhevig was. Uitvinden heeft vaak te maken met nieuwe technische mogelijkheden.
Eind 18de eeuw kwam men er achter dat brandbare lucht (waterstof) lichter is dan de lucht om ons heen. De Fransman Montgolfier deed in 1782 geslaagde proeven met hete lucht. Daarna trachtte men geschikte ballonnen voor passagiers te ontwerpen. Opvallend is een groot aantal buitenlanders dat in Nederland octrooien aanvroeg, waaronder Hugh Bell met zijn verbeteringen aan een luchtvaartuig, waarop hij al een Engels patent had, maar nu dus ook in Nederland zijn octrooi wilde hebben.
Deze uitvinding is terug te vinden in het archief het Ministerie van Binnenlandse Zaken, afdeling onderwijs. Na de octrooiwet in 1817 werden hier namelijk de octrooien geregistreerd. Later werd het verlenen van octrooien aan de afdeling Nationale Nijverheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken toegevoegd.
.jpg) |
|
Nieuwe wijze om kunstgebitten
of losse tanden te vervaardigen, door J.M. Son, Ministerie van Binnenlandse Zaken, afdeling Nationale Nijverheid, inventaris nummer 991, per
Koninklijk Besluit goedgekeurd op 8 mei 1866
|
Een opmerkelijke octrooiaanvraag werd in 1866 gedaan toen een tandmeester het kunstgebit wilde verbeteren. (plaatje). Dit wilde hij doen met behulp van walrustanden, die in de juiste vorm de nog goede kiezen hermetisch moest omsluiten. Dit octrooi werd verleend voor de periode van vijf jaar. In 1869 werden octrooiverleningen afgeschaft. Men dacht hiermee, in tegenstelling tot het eerder gevoerde beleid, een grotere verspreiding van uitvindingen te bevorderen, maar in 1910 kwam er weer een nieuwe wet die de octrooiraad instelde. Hierin zaten tien deskundigen, die door de Koningin werden benoemd. Sinds kort kan bij het Nationaal Archief het archief van het Bureau voor de Industriële eigendom van het Ministerie van Economische Zaken worden geraadpleegd. Dit Bureau behandelde de octrooi-aanvragen in de periode 1912-1964.
Bij octrooien denk je al gauw aan grote uitvindingen. Maar juist hele kleine uitvindingen kunnen bijdragen aan veranderingen in het dagelijks leven. Denk eens aan het gebruiksgemak van een boek dat geen gelijmde rug heeft maar een spiraal, waardoor het gemakkelijk open blijft liggen.
Een korte blik in de ochtendkranten leert dat octrooien nog steeds zeer actueel zijn. Zo wordt een patent op een schaats bevochten door schaatsenfabrikant Zandstra versus de Hema. Het al of niet beschermen of vrijgeven van broncodes van software wordt gekopt met Patentwet bedreigt innovatie. De vraag duikt telkens op of het beschermen van rechten van het individu niet de algemene bedrijvigheid en het verbeteren van uitvindingen in de weg staan. De octrooiraad is inmiddels weer afgeschaft, maar uitvinders kunnen hun nieuwe vindingen nog steeds laten registreren. Als iemand denkt dat zijn vinding zonder toestemming is gebruikt, dan kan hij met de registratie in de hand naar de rechter stappen.
Louisa Balk
