Op 2 oktober 1947 schrijft een zekere Jan Raap uit Amsterdam een briefje aan minister Drees van Sociale Zaken. In zijn beste hand en waarschijnlijk met zijn tong uit de mond schrijft hij: "Bij uw viering van de noodwet ouderdomsuitkeering - mogelijk heet het anders! - voel ik mij verplicht u een klein extratje te zenden - in de vorm van een tabaksbon - no 1 - 2 rantsoenen tabak. Uit erkentelijkheid voor het mooie werk! dat u heeft gebracht voor de ouden van dagen!" Tabak was zo kort na de Tweede Wereldoorlog nog schaars en je had een bon nodig om het te mogen kopen.
Van Drees trekken
 |
| Minister Drees leest de krant, Collectie Anefo, Nationaal Archief, Den Haag |
|
|
|
 |
Op voor de invoering van de arbeidswet, Algemeene Nederlandse Bond van Handels- en Kantoorbedienden, 1919
Ontwerp: Albert Hahn Jr.
Formaat: 84x63 cm.
Signatuur: BG E12-386, Collectie IISG |
Drees rookte overigens niet, maar dat kon Jan Raap niet weten. Hij was dankbaar voor een wet die Drees juist door de Tweede Kamer geloodst had. Sindsdien trekken bejaarden van Drees, dat wil zeggen dat mensen van 65 jaar en ouder voortaan recht hebben op een wekelijkse uitkering. De AOW (Algemene Ouderdoms Wet) is een vast onderdeel geworden van een heel complex van regelingen dat we de sociale zekerheid noemen.
Overheidszorg
Drees was niet de enige die vond dat er iets moest gebeuren; integendeel, al rond 1885 vonden veel mensen dat de overheid ervoor moest gaan zorgen dat mensen met een laag inkomen -arbeiders, kleine boeren, vissers, dienstboden- recht hadden op een uitkeringen wanneer ze ziek, invalide of oud waren en dat je weduwen met veel kleine kinderen niet zomaar aan hun lot kon overlaten. Je kon je tegen dit soort calamiteiten toen al verzekeren, maar deze mensen verdienden te weinig om de premies van zo'n verzekering te kunnen betalen. Dus, zo vond men toen, moest de staat tussenbeide komen. Er was overigens wel een alternatief voor verzekering: de armenzorg. Maar van de armen leven gold als een schande en dat vermeed men dus zo lang mogelijk.
Het sociale stelsel
De eerste sociale verzekeringswet, de Ongevallenwet, kwam er in 1901 en is dus meer dan 100 jaar oud. In de loop van de tijd volgden zoal de kinderbijslag, de WAO (Wet op de Arbeids Ongeschiktheidsverzekering), de Ziektewet en de WW (Werkloosheidswet). In een eeuw tijd is er een ingewikkeld bouwwerk ontstaan van sociale wetgeving, dat regelmatig aangepast moet worden aan de eisen van de tijd. In 2004 wordt er vrijwel dagelijks gepraat en gediscussieerd over reorganisatie van het sociale stelsel: over een nieuwe ziektekostenverzekering, over een andere bijstandswet, het betaalbaar houden van het stelsel en ga zo maar door.
Ton Kappelhof
Internet
De Onderzoeksgids Sociale Zekerheid, een project van het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, brengt voor de periode 1890-1967 de bronnen in kaart op het terrein van de sociale verzekeringen, de sociale voorzieningen en de armenzorg.
Kijk voor meer informatie over Willem Drees op de website van het IISG, waar het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland te raadplegen is.
