Johannes Vermeer: de camera obscura

Johannes Vermeer schilderde erg realistisch. Om dit te bereiken, gebruikte hij hoogstwaarschijnlijk een camera obscura. Het woord camera obscura betekent letterlijk 'donkere kamer'. Het is een optisch instrument. Stel het je voor als een fototoestel zonder film: een donkere ruimte waarbij in een wand een klein gaatje zit, al dan niet met een lens ervoor. Door het gaatje valt het licht in de donkere ruimte. Het bijzondere is dat in de binnenkant, op de wand tegenover het gaatje een afbeelding ontstaat van het tafereel waarop het gaatje is gericht. Wanneer op de wand een vel tekenpapier wordt gelegd, is daarop de afbeelding te zien. Deze kan worden overgetrokken met een krijtje of een potlood, zodat de afbeelding op het papier wordt vastgelegd. Op een relatief makkelijke manier ontstaat dan een perfecte tekening van het onderwerp.

Vermeer was goed op de hoogte welke effecten optische instrumenten veroorzaakten. Diezelfde effecten gebruikte hij in zijn schilderijen om ze overtuigender te maken. Bij de camera obscura ontstaan bijvoorbeeld vervormingen en onscherpe beelden langs de randen van het beeld dat op de wand valt. Vermeer gebruikte dat effect in zijn schilderijen om zo de blik te concentreren op een bepaald deel van het schilderij. Hij stelde scherp op het hoofdonderwerp van het schilderij. Het gevoel van ruimte wordt daardoor sterker.