Portretten

Projectpakket De Gouden Eeuw

Frans Hals Portret van Nicolaas Hasselaer Ca. 1630-1635 Rijksmuseum, Amsterdam

De specialisatie van portretschilderkunst stond minder hoog in aanzien, maar werd wel veelgevraagd. Het aantal portretten dat in de 17de eeuw in Holland is geschilderd, is enorm. Levensgrote portretten, kleine formaten, alleen een gezicht of ten voeten uit. De rijke burgers lieten zich graag portretteren, alleen, als echtpaar met een hele groep zoals de schutterijen. Rembrandt maakte een heel bijzonder groepsportret, de Nachtwacht. In dit schilderij experimenteerde hij met het licht en de compositie: hij zette sommige mannen in het licht, andere in het donker, en hij liet ze allemaal nogal chaotisch door de ruimte lopen.

Er zijn drie manieren om mensen op een schilderij weer te geven. Ten eerste tot de borst, 'borststuk' genoemd, ten tweede tot de knie, 'kniestuk', en als laatste ten voeten uit. Hoe meer er van het lichaam te zien was hoe duurder het schilderij. Op een portret kun je iemand in drie verschillende houdingen laten zien. De eerste houding is en profil, dat betekent van de zijkant, de tweede en face, recht van voren. Als laatste geeft de term en trois-quart, driekwart, aan dat iemand schuin van voren zoals op een pasfoto is afgebeeld. In de 17de eeuw zijn bijna alle portretten en trois-quart.

Echtparen lieten zich vaak afzonderlijk van elkaar schilderen. Volgens de traditie hing het portret van de man links en dat van de vrouw rechts. Hun hoofden waren in elkaars richting gedraaid. Het licht op een portret komt bijna altijd van linksboven. Het valt bij de mannen meestal op hun rechterwang en bij de vrouwen recht in hun gezicht.