 |
| Kornelis Michielsz. Volger: Zaanse rijkeluisklok, Wormerveer 1678, collectie Museum van het Nederlandse Uurwerk, Zaandam; verworven met steun van de Mondriaanstichting |
 |
|
Het museum bezit ook een passer (ca. 1670), die gesigneerd is door Kornelis Michielsz., hoogte 22,7 cm
Collectie Museum van het Nederlandse Uurwerk, Zaandam
|
K.Mz. Volger
Het Museum van het Nederlandse Uurwerk in Zaandam wist van dit type klok een bijzonder exemplaar te verwerven. Deze wijkt op alle fronten af van het gangbare clichébeeld over de Zaanse klok. Alleen de belhekken tonen de gevleugelde spreuk "Nu elck syn sin" en de vertrouwde voorstelling van de Christelijke deugden Geloof, Hoop en Liefde. Op het voorste belhek heeft de maker ook zijn naam, zijn woonplaats en het bouwjaar weergegeven: "Kornelis Michielsz. Volger op Wormerveer 1678".
Deze maker wordt tegenwoordig gezien als de grondlegger van de Zaanse uurwerkmakerij. Behalve als vervaardiger van stoelklokken kennen we hem ook van torenuurwerken in De Rijp (1655) en Akersloot (1663).
Dubbele tandheugel
De vroege klok uit 1678 mag als pionierswerk worden gezien. Het was nog maar ruim twintig jaar tevoren dat Christiaan Huygens met zijn slingersysteem het eerste precisie-uurwerk ontwikkelde. Het slingergewichtje aan de klok van Volger lijkt als twee druppels op het ontwerp van Huygens.
Het meest opvallend is de eigenzinnige wijze van aandrijving van de klok. Hij loopt namelijk op zijn eigen gewicht van 11 kilo! Hiertoe zakt het uurwerk gedurende de dag langs twee gekartelde staven (tandheugels) naar beneden. Dit uitzonderlijke fenomeen kent binnen Nederland vrijwel geen navolging.
Uurklopper
De klok wordt bekroond door een zogeheten uurklopper of jacquemart: dit is een mannetje in een pofbroek die met twee lange hamers beurtelings de uren en halve uren slaat op de beide bellen onder zijn voet. Daarbij draait hij bovendien parmantig zijn hoofd met breedgerande hoed. Al met al is de ingenieuze Zaanse klok van Volger een waar lust voor oog en oor.
Pier van Leeuwen
Stoelklokken of stoeltjesklokken zijn klokken voor aan de muur. Het uurwerk staat op een drager ('het stoeltje') die aan verticale plank is gemonteerd waarmee de klok wordt opgehangen.
