De resten van het meest westelijke grensfort (castellum) van de Rijnlinie, Lugdunum, liggen tegenwoordig in zee bij Katwijk, zo'n 500 - 2000 m uit de kust. Tenminste, als dit daadwerkelijk een grensfort was. Daarvoor is nader onderzoek nodig. En dat is een probleem want ondanks vele waarnemingen, vondsten en andere aanwijzingen is de precieze locatie van de Brittenburg nog altijd niet bekend.
Langs de Romeinse grens (Limes)
Het meest westelijke fort langs de Romeinse Rijngrens heet op de Peutinger Kaart Lugdunum. In de Middeleeuwen verscheen in schriftelijke bronnen de naam 'borch te Bretten' (1401), wat uiteindelijk de naam Brittenburg opleverde. Lange tijd werd het Romeinse fort in de buurt van Leiden Lugdunum genoemd, maar dat bleek het fort Matilo te zijn en daarom lijkt de naam bij Katwijk te horen. Vanaf 1520 tot in de 17de eeuw kwamen restanten van de Brittenburg af en toe boven water of uit het zand tevoorschijn. De laatste waarneming dateert uit 1923.
Oude afbeeldingen
 |
De Brittenburg, detail uit de gravure van Abraham Ortelius uit 1581.
Foto: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort |
Uit de zestiende eeuw is een aantal kaarten en een anoniem schilderij van de Brittenburg bekend. Ze laten een vierkant grondplan zien, omgeven door een verdedigingsmuur en dubbele halfronde torens. In het midden van het terrein staat een zwaar gefundeerd rechthoekig gebouw, waarschijnlijk een dubbel uitgevoerde graanopslagplaats (horreum). Op de getekende plattegronden zijn ook andere muurresten te zien. Deze kunnen afkomstig zijn van een gedeeltelijk ommuurd kampdorp (vicus) buiten de muren van het fort. Tot zover kloppen de gegevens met die van andere grensforten. Maar de muren met dubbele halfronde torens zijn lastiger te plaatsen omdat dit verschijnsel verder niet voorkomt in de Romeinse wereld. Het is dan ook de vraag of de 'ooggetuigen' het destijds wel goed hebben gezien.
Vuurtoren of luchtkasteel
De Romeinse geschiedschrijver Suetonius beschreef een bizar voorval dat waarschijnlijk in 39 n. Chr. plaatsvond op het strand bij Lugdunum. Keizer Caligula (37 - 41 n. Chr.) verklaarde de oorlog aan Neptunus, de God van de zee. Hij beval zijn soldaten in zee te schieten. Na afloop liet Caligula hen schelpen rapen als oorlogsbuit. Als gedenkteken voor de overwinning liet hij een hoge vuurtoren bouwen. Vele Katwijkse vissers hebben in de loop der tijd beweerd dat hun netten vastzaten in de resten van deze toren. Misschien is er een verband met de muurresten van de tekeningen en het schilderij?
Wat is hier gevonden?
Stukken tufstenen muur, stenen met inscripties, aardewerk, dakpannen en munten werden aan land gebracht wanneer de muurresten droogvielen.
Wat is hier ter plaatse te zien?
 |
| Foto: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort |
In de omgeving waar de Brittenburg zou moeten liggen, is niets te zien. Toch spreekt de plaats tot de verbeelding omdat er zoveel mysterie omheen hangt.
Een aantal vondsten is wel te bekijken. Ze bevinden zich in het Rijksmuseum van Oudheden. Daar bevindt zich ook het anonieme schilderij van de Brittenburg.
Het Museum van het Boek / Museum Meermanno-Westreenianum, heeft een kruikje van 5 cm hoogte in de collectie, dat afkomstig zou zijn van de Brittenburg.
In augustus 2003 heeft de Stichting Kunstklank een grote theaterstuk opgevoerd dat gebaseerd was op het mysterie rond de Brittenburg.
