De grafmonumenten in de Grote Kerk van Breda trokken al vroeg de belangstelling van bezoekers. Steevast lieten zij zich er bewonderend over uit. Er zijn grafmonumenten in allerlei soorten: van eenvoudige grafzerken, tombes en gebeeldhouwde wandreliëfs (epitafen) tot de monumentale vrijstaande praalgraven van de heren van Breda.
 |
|
Jan II van Polanen, detail graftombe, foto RDMZ, 2000
|
|
|
|
Anonieme tekening van het grafmonument van Jan II van Polanen, ca. 1700, pen en penseel op papier, collectie Ambt Delden, Huisarchief Twickel, foto RDMZ, 2001
|
|
|
|
Dirk van Assendelft, detail van het epitaaf voor hem en zijn vrouw Adriana van Nassau, ca. 1555, door Cornelis Floris en atelier, foto RDMZ
|
 |
| Epitaaf voor Nicolaas Vierling, rentmeester en raadsheer van het Bredase hof, ca. 1550, door Cornelis Floris of atelier, foto RDMZ |
Gotisch
De oudste grafmonumenten zijn de gotische tombes van Jan II en Jan III van Polanen. Ze zijn afkomstig uit de oude kerk en in de nieuwgebouwde kerk herplaatst. Op beide tombes zijn de overledenen in steen vereeuwigd, liggend met de handen gevouwen op de borst. Jan II is uitgebeeld in wapenrusting temidden van twee echtgenotes. Het is een voor zijn tijd spectaculair monument, maar simpel vergeleken bij die van de Nassaus.
Het ruim acht meter hoge grafmonument dat begin zestiende eeuw werd opgericht voor de eerste Nassaus en hun echtgenotes is uitgevoerd in een flamboyante gotische stijl met Spaanse trekjes. Waarschijnlijk was Hendrik III - hij verbleef lang in Spanje - de opdrachtgever. Onder een baldakijn staat Maria met kind. Het beeld wordt aanbeden door de overledenen, Engelbrecht I en Johanna links, Jan IV en Maria van Loon rechts, elk met zijn of haar beschermheilige. Het Mariabeeld is een negentiende-eeuwse reconstructie, gemaakt door Louis Royer. Het werd aangebracht tijdens de restauratie in 1860-'64 door Pierre Cuypers, evenals de beelden in de nissen. De overledenen liggen begraven in de grafkelder onder het monument.
Renaissance
Geheel anders van stijl is het renaissancegraf dat Hendrik III zo'n dertig jaar later liet maken voor zijn oom Engelbrecht II en zijn tante Cimburga van Baden. De overledenen liggen in hun doodskleed op stromatrassen. Boven hun hoofd ligt de uitrusting van een veldheer uitgestald op een plaat, die gedragen wordt door vier vorstelijke deugden, uitgebeeld door historische figuren in harnas: Julius Caesar staat voor Dapperheid; Regulus voor Edelmoedigheid; Hannibal voor Volharding en Philippus van Macedonië voor Voorzichtigheid. Onder het monument is een grafkelder, waarin Hendrik III, René van Chalon en Anna van Buren liggen begraven. Engelbrecht II en zijn vrouw zijn in de andere kelder bijgezet. Het renaissancegraf is het meest bewonderde monument van de kerk. Lange tijd werd zelfs gedacht dat het door Michelangelo zou zijn gehakt. De ontwerper/beeldhouwer is echter onbekend.
Van enkele andere renaissancegraven en -epitafen, gemaakt voor hoogeplaatste figuren aan het Nassause hof, is de ontwerper naar alle waarschijnlijkheid Cornelis Floris, de beroemde renaissancekunstenaar uit Antwerpen. De elegante stijl en overvloed aan details wijst daarop.
Marleen Dominicus-van Soest
| Panorama's |
 |
| Het grafmonument voor de graven Engelbrecht I en Jan IV van Nassau en hun echtgenotes |
 |
| Het epitaaf van Dirk van Assendelft en Adriana van Nassau naar Cornelis Floris en een 15de-eeuws grafmonument van een onbekende in de Franciscuskapel |
|
|
| Klik op de afbeeldingen om de panorama's te starten, hiervoor is QuickTime nodig. Klik hier voor meer informatie. |
)
)
