Kennis en macht

Gerard Lairesse Allegorie op de wetenschappen 1675-1683 Rijksmuseum, Amsterdam

Nederlanders worden wereldverzamelaars. Met de opgedane kennis maken ze nieuwe wereldkaarten en globes. Tekenaars en andere specialisten worden uitgestuurd om in beeld en woord vast te leggen wat zich in den vreemde bevindt en de resultaten daarvan worden in boekvorm of losbladig verkocht. Reisverslagen zijn populair en een manier voor een reiziger om aan extra inkomsten te komen. De wetenschap over de wereld neemt enorm toe en de invloed in die wereld ook. Predikanten volgen in het kielzog van VOC- en WIC-personeel om het protestantisme uit te dragen, de naakten te kleden en te onderwijzen.

Goederen en mensen, van wie sommigen vrijwillig, anderen bepaald niet, worden door onvermoeibare kooplieden van het ene eind van de wereld naar het andere versleept. Handel daar draait het om. Het is vanwege de handel dat Nederland in die verre landen naar de wapens grijpt: in 1621 wordt onder leiding van Jan Pietersz. Coen de bevolking van de Banda-eilanden vrijwel uitgemoord, op Sri Lanka is men langdurig in oorlog met de vorst van Kandy en de 'hongi-tochten' in de Indische Archipel moeten de vorsten dwingen hun producten aan de VOC te leveren.

De VOC en WIC weten geleidelijk soevereiniteit te verwerven over uitgestrekte gebieden, vele malen groter dan het 'moederland': de Molukken, de Banda-eilanden, het grootste deel van Java, de stad Malacca, de Antillen, Suriname komen onder Nederlands beheer. Nederland is een koloniale mogendheid geworden en de Nederlanders varen er wel bij. Tegen 1900 vindt er een omslag in het koloniale bewind plaats. Nederland begint, evenals de andere koloniale machthebbers in Europa, met harde hand zijn gebiedsdelen in Indië te vergroten, zoals door de Lombok-expeditie in 1894 en de uitputtende Atjeh-oorlog van 1873 tot 1914.

Lees meer over Nederland en de wereld: Vrachtvaarders
------------------------------------------------------------------------------------  
                                              Themapakket Nederland en de wereld
Zie ook:
^ Voorwerpen vertellen over verre werelden
^ Projectpakket Het Oost-Indisch avontuur
^ Verhalen van Nederlanders over zee