Conflicten binnen de Republiek

Michiel Jansz. van Miereveld Prins Maurits Ca. 1578-1579 Rijksmuseum, Amsterdam

Het gaat goed met de Republiek. De economie bloeit op ongekende wijze en in de strijd te land en ter zee laten de Nederlanders flink van zich horen. Vriend en vijand kijken met groeiende verbazing naar dat vreemde fenomeen. Die kleine Republiek met z'n burgers, regenten en stadhouders is op weg een gróte staat te worden. Interne conflicten kunnen echter niet uitblijven, mede omdat de bepalingen van de Unie van Utrecht die als een grondwet worden gebruikt, geen uitsluitsel geven over soevereiniteit.

Twee machtige mannen in de Republiek komen met elkaar in botsing: Maurits, stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel, kapitein-generaal van het Staatse leger en Johan van Oldenbarnevelt, raadpensionaris van het invloedrijkste gewest, Holland. Maurits wint door zijn tegenstander te laten berechten en executeren, maar hij verzuimt vervolgens de staatsinrichting te actualiseren. Zijn opvolger Frederik Hendrik is de eerste stadhouder die 'hof houdt'. Hij begint langzamerhand de positie van een vorst te bekleden. Zijn invloed op de Staten-Generaal is groot. Belangrijke beslissingen worden echter steeds vaker in het door hem ingestelde 'Secreet Besogne' genomen. Beslissingen die niet zelden ingaan tegen het belang van een andere machtige groep: het Hollandse stedenpatriciaat, de regenten.