Langs de Romeinse grens (Limes)
 |
| Blik op de opgravingen van 1930. Foto: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort |
Onder het Domplein in Utrecht liggen Romeinse resten verscholen. Het was ooit de plek van een grensfort (castellum), genaamd Traiectum. Traiectus betekent in het Latijn: plaats voor de overtocht of oversteek. Het fort lag op een hoger terreindeel bij een doorwaadbare plaats in de Rijn. De Romeinen bouwden het in 47 n. Chr., het jaar waarin keizer Claudius (die regeerde van 41 - 54 n. Chr.) besloot de veroveringstochten ten noorden van de Rijn te stoppen en de grens langs de rivier te versterken. Niet lang na de bouw werd het fort al voor de eerste maal verwoest, tijdens de Bataafse Opstand (69/70 n. Chr.) en werd het daarna weer herbouwd. Net als de meeste andere castella kende dit fort een periode van houtbouw, gevolgd door een periode van steenbouw (ca. 210 n. Chr.).
Dankzij stempels in dakpannen (zie dateringsmethoden) zijn de bewoners bekend uit de periode 88/89 - 275 n. Chr. Het waren infanteriesoldaten uit Spanje, van het cohors II Hispanorum peditata, dat vanwege trouwe dienst de eretitel pia fedelis kreeg. Het valt op dat deze soldaten nergens anders langs de Limes dakpanstempels hebben achtergelaten en dus kennelijk alleen hier waren gestationeerd. Ten oosten en westen van het fort lagen dorpen (vici). Zowel het fort als het omringende dorpsgebied wordt na 275 n. Chr. verlaten. De Franken namen het terrein over. Zij gingen op in het Merovingische Rijk. De Merovingische koning Dagobert schonk het castellum van Utrecht aan de zendeling Willibrord die er In 695 n. Chr. twee kerken bouwde: de kathedraal de St. Salvator en een kerkje dat is gewijd is aan St. Maarten. En zo begon na het vertrek van de Romeinen op deze locatie een lange kerkelijke geschiedenis.
Wat is hier gevonden?
Er hebben verschillende opgravingen plaatsgevonden, vooral tussen 1929 en 1949. In eerste instantie zochten de archeologen in die periode helemaal niet naar de resten van het Romeinse fort, maar naar de overblijfselen van twee vroegmiddeleeuwse kerken die op dezelfde plaats stonden. Na de ontdekking van Romeinse resten kreeg het onderzoek naar het castellum de hoogste prioriteit. Bij deze opgravingen werd vastgesteld dat dit fort zes bouwperioden kende en is onder meer de plattegrond van het hoofdkwartier (de principia) blootgelegd. Die bezat een rechthoekige binnenplaats met een zuilengallerij (porticus) er omheen. Het gebouw bezat het Romeinse stysteem voor vloerverwarming (hypocaustum) en net als in andere forten was er een altaar. Latere opgravingen brachten delen van de muren aan het licht, een gracht en sporen van houten barakken.
Wat is hier ter plaatse nog te zien?
|
|
| In de bestrating zijn de contouren van het castellum aangegeven. Foto: Paleo Terra |
In het plaveisel rond de Dom zijn de contouren van het Romeinse fort aangegeven. En op de zuidmuur van de Domkerk, in de buurt van de toegang tot de kloosterhof, hangt een bronzen informatieplaquette waarop de resten van het hoofdgebouw (de principia) en de muur van het castellum staan aangegeven. Gedenkstenen markeren de oostelijke poort ter hoogte van Achter de Dom 14, en de zuidelijke poort ten noorden van Domplein 28. In de kelders en op de binnenplaats van Domplein 4, het Utrechtse Centrum voor de Kunsten, zijn originele muurresten te zien.
|
|
| Muurresten van het castellum in de kelder van café het Weeshuis. Foto: Paleo Terra |
Hiervoor moet een telefonische afspraak worden gemaakt. Algemeen telefoonnummer: 030 2339933. Ook café-restaurant het Weeshuis aan het Domplein 16 heeft originele muurresten van het castellum in de kelder. Buiten de zomerperiode is het Weeshuis alleen in de avonduren open. Telefoon: 030-2364982.
In het bezoekerscentrum voor cultuurhistorie op het Domplein 9 kunt u gratis een vertoning bijwonen van de 'CD-DOM'. Hierbij is ook aandacht besteed aan het Romeinse fort.
Het Centraal Museum in Utrecht heeft in de kelder een opstelling over archeologische vondsten. Ze belichten de 0pgravingen uit de stad, vanaf de Romeinse tijd tot de zeventiende eeuw. Topstukken zijn het Utrechtse schip en 50 gouden Romeinse munten.
)
)
