Het Rampjaar 1672

Kunstenaar onbekend De lijken van de gebroeders De Witt 1672 Rijksmuseum, Amsterdam

De Staten van Holland schaffen in 1667 in het 'Eeuwig Edict' voor altijd het stadhouderschap af. Zij verzoeken de andere gewesten te besluiten dat het stadhouderschap onverenigbaar is met het kapitein-generaalschap. De Oranjeaanhangers zijn ziedend. Het duurt dan ook enkele jaren voordat de gewesten in de Acte van Harmonie het Eeuwig Edict aanvaarden. Ondertussen is de ster van Willem III rijzende. Hij laat zich installeren als eerste edele van Zeeland en in 1670 krijgt hij zitting in de, overigens weinig invloed hebbende, Raad van State. Maar dan is het 1672 en wordt de Republiek van alle kanten aangevallen, door de Fransen, de Engelsen en door troepen uit Munster en Keulen. Er heerst complete chaos. Is dit het einde van de staat?

Zeeland benoemt zijn eerste edele tot stadhouder en de andere gewesten volgen schielijk. Zelfs Holland... Ook de onverenigbaarheid van functies uit het Eeuwig Edict laten de Staten-Generaal varen. De prins van Oranje wordt niet alleen stadhouder, maar tevens kapitein-generaal en admiraal zonder beperkingen. Deze benoemingen gaan zeer tegen de zin van raadpensionaris Johan de Witt in. Hij neemt ontslag en vindt een gruwelijk einde als hij samen met zijn broer door een uitzinnige menigte Oranjeaanhangers wordt aangevallen, opengesneden en opgeknoopt.