Bataafse Republiek

J.A.J. Aved Willem IV 1751 Rijksmuseum, Amsterdam

In de loop van de 18de eeuw wordt de kritiek op het staatsbestel groter. Het land zucht onder corruptie en misstanden. Als stadhouder Willem IV, de eerste stadhouder van alle provincies, geen essentiële hervormingen weet door te voeren, eisen de gegoede burgers politieke invloed en stellen zij zich tegen de stadhouder en de regentenoligarchieën. Na 1780 houden de patriotten stadhouder Willem V verantwoordelijk voor de deplorabele staat van het land. De spanningen lopen zo hoog op dat zij in 1786 tot een burgeroorlog leiden. De stadhouder ziet zich gedwongen zijn hof van Den Haag naar Nijmegen te verplaatsen.

Met steun van Pruisen worden in 1787 de patriotten overwonnen. Maar de dagen van de stadhouder zijn geteld. In 1795 komt met behulp van de Fransen een eind aan het stadhouderlijk regime. Onder leiding van generaal Pichegru trekken de Franse legers over de bevroren rivieren. De stadhouder vlucht naar Engeland en de Bataafse Republiek wordt uitgeroepen. Er komt een moderne eenheidsstaat tot stand. De burgers krijgen gelijke rechten en er vindt centralisatie van bestuur plaats.