Contacten tussen Nederlanders en Aziaten bleven vaak oppervlakkig zowel in de tijd van de Verenigde Oostindische Compagnie als in de 19de en 20ste eeuw. Van echte toenadering was veelal geen sprake. Wel werden over-en-weer in de huiselijke sfeer gewoontes en gebruiken overgenomen. Zeker in de VOC-tijd was belangstelling voor de andere cultuur sterk afhankelijk van individuele compagniesdienaren. Vooral predikanten bestudeerden in hun vrije tijd Aziatische talen of verdiepten zich in niet-christelijke godsdiensten. Aan de andere kant hadden sommige Aziatische machthebbers grote interesse voor Europese techniek.
Vanaf het begin van de 19de eeuw werd wetenschappelijke onderzoek in Indonesië nadrukkelijker dan voorheen door het koloniale bestuur bevorderd. Koloniale bestuurders werden op hun inspectiereizen vergezeld door tekenaars en kenners van tropische flora en fauna. Indonesische elites, die nauw in contact stonden met het koloniaal bestuur, lieten zich door Europese mode beïnvloeden. Ook westerse technologie en na 1900 politieke denkbeelden vonden ingang bij een klein deel van de Indonesische bevolking. ^
VOC-predikant
De man rechts is de Hollandse predikant Philippus Baldaeus (1632-1672) in Aziatische kledij. Naast hem staat zijn assistent, Gerrit Mosopatam, die afkomstig was van Noord-Ceylon (Sri Lanka) of Zuid-India. Beide mannen staan broederlijk naast elkaar afgebeeld in een exotisch decor. Baldaeus werkte zeven jaar in dienst van de VOC aan de verbreiding van het protestantisme op Ceylon. Daarnaast bestudeerde hij het hindoeisme. ^
Spuugpot
 |
Zilveren kwispedoor
Indonesië
Ca. 1650-1750
Rijksmuseum, Amsterdam |
Sirih is een Aziatisch genotsmiddel: een in sirih-blad gevouwen mengsel van areca-noot (pinang), gom, kalk en soms wat tabak. Het kauwen van sirih geeft een lichte roes en kleurt mond en tanden helrood. In de kwispedoor of spuugpot werden het rode sap en de resten van de sirih-pruim uitgespuugd. In de VOC-tijd stonden kwispedoors overal binnenshuis. Kleine spuugpotten, zoals deze, stonden op tafel, grotere op de grond. Nieuwkomers uit Europa verafschuwden de rode monden van de sirih-gebruikers. Dat waren vooral vrouwen. Mannen hielden het meestal bij hun pijp met tabak. Aziaten ontvingen hun gasten traditioneel met een schaal met de ingrediënten voor de bereiding van sirih. De Nederlanders namen dit gebruik over in hun contacten met Aziatische machthebbers. ^
Koets van de sultan
 |
Pieter Alardus Haaxman
Koets van de sultan van Yogyakarta
Ca. 1870
Rijksmuseum, Amsterdam |
Koets van sultan, vorst, Mangkoe Negoro IV van Yogyakarta. In de koets zitten hoge koloniale functionarissen. Achterop staan Indonesische bedienden. Naar Europees voorbeeld gebruikten Javaanse koningen dit soort rijtuigen voor officiële gelegenheden. Dit rijtuig, een 'gala-berline', werd in Nederland besteld. ^
Lees verder over Het Oost-Indisch avontuur: Contacten op niveau
---------------------------------------------------------------------------------------
Projectpakket Het Oost-Indisch avontuur
Zie ook:
^ Themapakket Nederland en de wereld
^ Verenigde Oostindische Compagnie
^ Tijdbalk
