Langs de Romeinse grens (Limes)
Het fort (castellum) Flevum, gelegen aan een zijarm van het Oer-IJ, werd waarschijnlijk aangelegd tijdens de veldtochten van Germanicus in 15 - 16 n. Chr. Dit fort met verdedigbare haven bood de Romeinen een goede uitvalsbasis voor de veroveringstochten langs de Noordzeekust. Het was overigens een van de weinige versterkingen in West-Nederland die dateren van voor de vaststelling van de Rijn als rijksgrens (47 n. Chr.).
Het fort was in deze vroege periode niet van steen, maar bestond uit een kampement van tenten, omgeven door een hout/aardewal en grachtengordels. In het fort, dat ongever één ha groot was, konden 450 soldaten worden ondergebracht. Een deel van deze soldaten zal in dienst geweest zijn van de Classis Germanica, de Romeinse vloot in Germanië. Ten westen van het fort lag een groot bijkamp, bedoeld voor ambachtelijke bezigheden en contacten met de plaatselijke bevolking.
Velsen was een vooruitgeschoven post in vijandig, Fries gebied. Tijdens de Friese opstand van 28 n. Chr. werd hoogstwaarschijnlijk dit fort aangevallen en vernield. In elk geval raakte het in deze tijd zwaar beschadigd bij gevechten. De Romeinen herstelden het vlootstation na de opstand en breidden het ook uit, maar toch verlieten zij Flevum korte tijd later.
 |
|
Onderzoek naar Velsen II. Foto: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort
|
Rond 39 n. Chr. werd een nieuwe poging gedaan om Germanië te veroveren en niet ver van het oude Flevum ontstond een nieuw een steunpunt dat door archeologen 'Velsen II' wordt genoemd. Ook het oude havengebied werd weer in gebruik genomen. Het nieuwe steunpunt stamde uit dezelfde tijd als het eerste kampement uit Valkenburg en dat uit Vechten en het vormde daarmee een strategische driehoek. Na de inrichting van de Limes-zone, in de jaren vijftig van de eerste eeuw n. Chr., verliet het leger de versterking bij Velsen.
Wat is hier gevonden?
De eerste Romeinse vondsten stammen uit 1945. Ze lagen in de uitgeworpen grond van een Duitse anti-tankgracht uit de Tweede Wereldoorlog en bleken later bij 'Velsen II' te horen. Tussen 1973 en 1989 is het oudere kampement -'Velsen I'- grotendeels opgegraven. Het maakte de omtrekken van het kampement en de haven duidelijk.
De basis van de versterking bestond uit een asymmetrische wal van hout en aarde, met ervoor een dubbele (later driedubbele) gracht. Boothuizen waren de enige min of meer permanente gebouwen. Zij lagen eerst binnen het fort, later er buiten. Vanwege erosie moest de constructie van havenwerken en pieren meerdere keren worden aangepast. Tijdens de korte gebruiksperiode is het vlootstation meerdere malen veranderd en verbeterd. Zo werd het fort na de aanval in 28 n. Chr. hersteld en aanzienlijk uitgebreid. Kort na deze renovatie is de versterking verlaten. Op basis van het aardewerk valt af te leiden dat de militairen wel contact hadden met de plaatselijke bevolking, maar dat zij weinig tot niets overnamen van de Romeinen. In het militaire kamp is namelijk wel inheems aardewerk gevonden, maar in de Friese nederzettingen daarbuiten is geen Romeins aardewerk aangetroffen.
Over het steunpunt dat rond 39 n. Chr. in Velsen werd aangelegd (Velsen II), is veel minder bekend. Op deze locatie is nog weinig onderzoek verricht. De aangetroffen resten zijn grotendeels weggespoeld. Op basis van het gevonden aardewerk is wel te zeggen dat er over en weer contact was met de omringende bewoners. Binnen het kampement is inheems aardewerk gevonden en erbuiten Romeins geïmporteerd aardewerk. De schaarse vondsten uit Velsen 2, die tot de periode 50/55 n.Chr., lijken aan te tonen, dat Velsen zelfs nog van belang geacht werd na de definitieve instelling van de Limes door keizer Claudius.
Wat is hier ter plaatse te zien?
Op de plek van het fort Flevum ligt nu de Wijkertunnel en ter plaatse is dus niets meer te zien.
De reizende tentoonstelling Onze oude buren, die loopt tot in oktober 2005, bevat Romeinse loden slingerkogels uit Velsen, die in stammen uit de schermutselingen in 28 na. Chr. Kijk voor het reisschema en meer informatie op de website.
Op het web zijn twee interessante sites te vinden die op een eigen manier naar Velsen kijken: Een archeologische site en een site met een wel heel beeldend verslag van de situatie rond 28 na. Chr., gebaseerd op archeologische vondsten.
