havo/tehatex barok  ± 1600 - 1750

te vergroten

 printversie 

inleiding 

 

 Kunstuitingen in Italië, Frankrijk, Spanje, Zuid Duitsland en de Nederlanden. Barok is afgeleid van barroco, het Portugese woord voor: onregelmatig gegroeide parel.

Kenmerken van de Barok:

  • het was de kunst van de Contra-Reformatie, de herorganisatie van de kerk van Rome en een vernieuwde opvatting over de functie van de kunst binnen de kerk

  • kunst van machthebbers en macht: absolutisme

  • in Frankrijk was het vooral een hofkunst

  • kunst van de uitbundigheid, bewegingssuggestie:

  • dynamiek

  • diagonaal compositie

  • kunst die appelleert aan het gevoel

de beeldende kunst

 Bouwkunst

  • snelle groei van de steden, ontstaan van stadsplannen:

  • centraal plan

  • stervormig wegennet

  • brede avenues

  • gebouw en omgeving als één geheel opgevat, aanleg van tuinen en pleinen gelijktijd met de bouw van gebouwen

  • geen eindigheid in de architectuur, maar oneindigheid door middel van onverwachte doorkijkjes

  • nadruk op de verticaal

  • kolossale orde

  • pilasters

  • gedraaide zuilen

  • licht/donker effecten:

  • verspringende muren

  • concave muurvlakken

  • convexe muurvlakken

  • Gesamtkunstwerk: architectuur, schilderkunst en beeldhouwkunst nauw met elkaar verbonden.

  • gezichtsbedrogeffecten m.b.t. perspectivische effecten in de schilderkunst (plafondschilderingen)

  • toepassing van ovale, cirkelvormige en rechthoekige plattegronden veel toegepast in:

  • kloosters

  • kerken

  • paleizen

  • openbare gebouwen

  • hotels

  • landhuizen

Het paleis te Versailles is in opdracht van Lodewijk XIV gebouwd en in 1682 officieel als regeringscentrum in gebruik genomen. Lodewijk XIV is een absolutistisch vorst. Hij heeft als koning de volledige macht. De koning is het beeld van God op aarde. Het is zijn taak Hem voor zover het in zijn vermogen ligt na te volgen. Hij wil zijn paleis niet in Parijs, maar in Versailles. [Lees verder........]
  Beeldhouwkunst

  • relatie tot de architectuur:

  • lichteffecten

  • als zelfstandige kunstuiting

  • grote dynamiek

  • getordeerde lichamen, uitbundige houdingen

  • grote dramatiek

  • virtuoze oppervlaktebehandeling

  • technieken

  • beeldhouwen in steen

  • bronsgieten

  • drijf- en gietwerk in edelmetaal

  • stucwerk

  • onderwerpen

  • portretbustes

  • ruiterstandbeelden

  • fonteinen

  • decoratie van interieurs en exterieurs van gebouwen

  • sculptuur voor kerkinterieurs

In 1601 kreeg Rubens eindelijk de kans het belangrijkste centrum van de Italiaanse kunst te bezichtigen en de meesterwerken zowel van de Hoog-Renaissance als van haar inspiratiebron, de kunst van de oudheid, te bestuderen. Voordat Rubens in Rome aankwam bezat hij reeds enige kennis van de antieke beeldhouwkunst. [Lees verder...]

De opdrachtgever van deze kapel was kardinaal Federico Cornaro. Deze familie heeft zich succesvol toegewijd aan de heiligverklaring van Theresia van Avila. De kapel is bedoeld als grafmonument voor Federico Cornaro en gedenkteken voor zijn familie. In de Cornaro-kapel verenigt Bernini eveneens de schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur tot een imponerend geheel. Deze opdracht beschouwde Bernini als zijn beste werk.[Lees verder.....]
 

Schilderkunst

  • als zelfstandige kunstuiting

  • in relatie tot de architectuur en beeldhouwkunst

  • licht/donker werking

  • dramatische houdingen

  • gecompliceerde composities:

  • diagonaal

  • pyramidaal

  • asymmetrie

  • speelse, lichte toets

  • technieken:

  • fresco

  • olieverf op doek/paneel

  • tekeningen in inkt of krijt

  • kopergravure

  • ets

  • onderwerpen: nieuw:

  • ontstaan van de genreschilderkunst

  • binnenshuistafereel

  • stilleven

  • vanitas

  • emblemata

  • bijbelse taferelen

  • portret

  • landschappen

  • schuttersstukken (Nederland)

  • opdrachtgevers waren:

  • de gegoede burgers

  • het hof

  • de kerk

Toen kunstenaars vertrouwd waren met de regels van het perspectief en met het weergeven van verkort en verlengd, lag de weg open voor experimenteren. Dat leidde onder meer tot het ontstaan van de anamorfose. De voorstelling is zodanig vervormd dat ze een onsamenhangend beeld oplevert. [Lees verder......]

De Sant’ Ignazio zou de tweede grote jezuïetenkerk van Rome worden. De Jezuïeten leverden dan ook zelf een aantal van de belangrijke kunstenaars die meewerkten aan het project. Padre Andrea Pozzo maakte de prachtige schilderingen in het interieur. [Lees verder.....]

De kerk "Il Gesù" te Rome werd het voorbeeld van het kerkgebouw van de Contrareformatie in de zogenaamde Jezuïetenstijl.  Overal in de katholieke wereld, ook in de nieuw ontdekte wereld, wordt dit type nagevolgd.  De brede kerkruimte en de koepel werd een dankbaar gegeven voor de latere Barok. [Lees verder....]

toegepaste kunsten

 Gebruiksvoorwerpen

meubelkunst:

  • massief, imponerende kussenkasten

  • zeer fraai uitgevoerde secretaires, buffetten en met ingenieuze rnechanieken, geheime laatjes, etc.

  • fraai en verfijnd hang- en sluitwerk

  • kostbaar inlegwerk (intarsia en pietre dure)

edelsmeedkunst: 

  • virtuositeit in drijfwerk en gietwerk

  • naast kerkelijk vaatwerk, benoorden de Alpen veel profaan vaatwerk: serviezen, bekers en bokalen

keramiek:                   

  • turbulente ontwikkeling op het gebied van

  • porselein (Meissen, Sèvres)

  • aardewerk (Delft)

  • creamware (Engeland, Wedgewood)

Mode-/textielvormgeving

  • zelfstandige tapijtweefkunst (gobelin)

mode:

  • silhouet: driehoekige brede vorm

  • toepassing van naaldkant voor kragen en manchetten

  • molensteenkraag wordt vervangen door liggende platte kraag

  • Spaanse invloed op de kleding blijft groot (ingetogenheid)

  • in de Nederlanden overwegend donkere kleding (wol)

  • daarnaast toepassing van satijn in lichtere kleuren

  • in de 2e helft van de 17e eeuw overdaad van versiering op de kleding

Het jaar 1662 is van groot belang voor de geschiedenis van de toegepaste kunsten in Frankrijk door de stichting van de Manufacture Royale des Gobelins. Lodewijk XIV kocht daartoe de ververij van Philibert Gobelin en maakte hier een weverij voor wandtapijten van. Deze werkplaats leverde meer dan drie eeuwen magnifieke wandtapijten onder de naam Gobelins. [Lees verder....]

Barok/Rococo [samenstelling M Stamsnijder]
  De Digitale School 2008
  Bron: Beeldende Vorming mei 1988. Samenstelling Commissie Dijkstra (VLH, NVTO, AVDTEX)