Vernieuwing is een van de kenmerken van vooruitgang: het wordt allemaal beter, mooier, anders. Geniale geesten, zoals bijvoorbeeld Leonardo da Vinci, lijken bij uitstek de cultuur te vernieuwen. Of dat altijd het geval is blijft echter de vraag. Veel vernieuwingen in kunst en cultuur vinden hun oorsprong in nieuwe ontwikkelingen in wetenschap en techniek.
Het Paard 'Bouquet in galop', Eadward Muybridge, 1887, Rijksmuseum Amsterdam (inv. nr. RP-F-F00634)
Wie had ooit kunnen bedenken dat de uitvinding van antennes en elektrische alarminstallaties zou kunnen leiden tot een geheel nieuw en raadselachtig muziekinstrument als de theremin. De creativiteit en het vernieuwende zit hem vaak in het andere gebruik van al voor handen zijnde kennis of technieken. In de 19de eeuw leerde men om op grote schaal metalen buizen te maken. Vervolgens bedacht bijvoorbeeld meubelfabrikant Gispen dat een gebogen metalen buis zeer geschikt was om op grote schaal stoelen te maken met een buisframe. Zonder buizen geen frame. Geen mooie verbindingen meer in hout, maar een stevige, verende gebogen buis. Tot op de dag van vandaag worden dergelijke stoelen gemaakt.
Zo had de ontdekking van de fotografie in de 19de eeuw verstrekkende gevolgen voor de schilder- en tekenkunst. De weergave van de zichtbare werkelijkheid was niet langer voorbehouden aan de klassieke kunstuitingen, maar werd ingehaald door een druk op de knop. De fotografie toonde zelfs het falen van de beide traditionele kunstvormen aan: sinds Eadweard Muybridge weten we hoe paarden rennen.
Ontwikkelingen in wetenschap en techniek helpen cultuur soms over een drempel waarachter nieuwe en gewijzigde perspectieven opdoemen.
Pieter de Dreu
