Verschillende musea en erfgoedinstellingen organiseren tot en met december 2003 allerlei activiteiten en tentoonstellingen rondom het thema eetcultuur. De aanleiding hiervoor is het toekennen van de Erasmusprijs 2003 aan Alan Davidson. Deze auteur van onder andere 'The Oxford Companion to Food' is een expert op het gebied van de geschiedenis van voedsel en eetcultuur.
Onder de titel 'Spijs en drank' wordt dit onderwerp op Cultuurwijzer belicht in een serie artikelen, geschreven door Nederlandse erfgoedinstellingen. Zie de inhoudsopgave hieronder. Kijk voor meer informatie over het landelijke thema op de website van Museum.nl.
Een prehistorische laaglandbewoner trok geen kroketje uit de muur, en in de regel vangt een drukke hedendaagse tweeverdiener niet zelf zijn dagelijks maaltje. Onze eerste levensbehoefte wordt bepaald door culturele ontwikkelingen. Spijs en drank zijn cultuur, zijn onderwerp van kunst en zijn zelf tot kunst geworden.
Bestaat het toonbeeld op het gebied van eten en drinken van onze hedendaagse cultuur uit fastfood, snacks, breezers en burgers? Wie weet is dit wel het beeld dat over honderd jaar is blijven hangen van onze eet- en drinkcultuur uit het begin van de 21ste eeuw. Het zou kunnen, maar even goed is het mogelijk dat een beeld van ongekende diversiteit in voedselaanbod kenmerkend is.
Een verscheidenheid voortkomend uit onze tomeloze drift om goederen over de hele wereld heen en weer te slepen: vruchten en wijn uit Zuid-Amerika, sperzieboontjes en krokodillenvlees uit Afrika, zalm uit Canada, een delicate truffel uit Toscane. In het luxueuze Nederland is tegenwoordig ongeveer alles uit alle windstreken - liefst binnen 48 uur - te koop.
Moderne transportmogelijkheden, cultivatie- en kweektechnieken maken het ons mogelijk het hoofd te bieden aan de beperkingen van het seizoen en het klimaat.
Wat nu niet hier te halen is, halen we elders. Wat niet hier in de buitenlucht kan groeien, trekken we alsnog achter glas uit de grond, bij een lekker subtropisch temperatuurtje en met hulp van wat extra kunstmatig zonlicht.
 |
|
|
Hoe anders was het een eeuw of enkele eeuwen, laat staan zo'n 7500 jaar geleden. De dis werd toen gesierd met dat wat min of meer direct onder handbereik was. Voor ons 21ste-eeuwers zijn gerechten van toen soms geworden tot bijna onbereikbare exclusiviteiten, ook al waren exotische smaakmakers toen nog nauwelijks voor handen.
Voedsel en drank zijn onderwerp voor het hogere cultuurgoed. In talloze religies spelen voedsel en drank een rol in rituelen. Of het nu gaat om brood en wijn bij de christenen, het schaap bij de islamieten, het bakje rijst bij de hindoes of het zout water bij de joden, voedsel is meer dan alleen een eerste levensbehoefte.
Spijs en drank zijn aanleiding voor het maken van kunst, kunnen een middel zijn om kunst mee te maken, en zelfs het bereiden is verheven tot een kunst. Ook zo benieuwd wie komend jaar een sterretje meer of minder krijgt?
Pieter de Dreu
