Een veelzijdige onderneming
Ruim 7500 keer heen-en-weer van Nederland naar Azië, meer dan 1 miljoen Europeanen op reis naar Azië, ruim 1700 grote vrachtvaarders in de vaart, zon 20.000 werknemers in dienst, 17 Heren, 6 kamers, 3 verstrengelde letters: VOC staat voor Verenigde Oost-Indische Compagnie.Een bedrijf dat bestond tussen 1602 en 1799, bijna 200 jaar. Deze indrukwekkende cijfers zeggen vooral iets over de grootschaligheid van de onderneming: veel zeilschepen in de vaart, veel mensen in dienst (aan boord van die schepen, maar ook op de werven, in de pakhuizen en in vestigingen overzee), grote afstanden te overbruggen, grote winsten, soms ten koste van veel slachtoffers. Kortom: de VOC was een bedrijf dat in de zeventiende en achttiende eeuw zijn gelijke niet kende.
 |
| Retourvloot van de VOC op de rede van Batavia. Detail van Een portret van een opperkoopman van de VOC, Aelbert Cuyp 1640-1660 (Collectie Rijksmuseum Amsterdam) |
Met die grootschaligheid komt een belangrijk kenmerk van de VOC in beeld; haar veelzijdigheid. De Compagnie trad tegelijkertijd op als handelaar, als reder en als scheepsbouwer. In delen van Azië had de Compagnie een vorstelijk aanzien . Ter zee en ter land vertegenwoordigde zij een gevreesde militaire macht. Als transportonderneming was de VOC bovendien een intermediair tussen Europa en Azië: zij bracht goederen en mensen en met de mensen gedachtegoed van Europa naar Azië en van Azië naar Europa.
Bijzonder was ook dat Nederlandse schepen onder VOC-vlag tussen verschillende gebieden in Azië een lijndienst onderhielden. Daartoe beschikte de VOC over een netwerk van handelsposten verspreid over heel Azië, van Ambon tot Perzië (tegenwoordig Iran) en van Ceylon (tegenwoordig Sri Lanka) tot Japan. Met al deze verre gebieden, met de volken die er woonden, ontstonden contacten. Die contacten waren vooral gericht op de handel, maar met die handel nam de Europese kennis van de Oosterse wereld in de loop van de zeventiende en achttiende eeuw langzaamaan toe. Een toplaagje van de Aziatische bevolking ving op zijn beurt een glimp op van de Europese cultuur.
Harm Stevens
In dit magazine van Cultuurwijs over de VOC zijn artikelen opgenomen over:
En in het januari magazine van Cultuurwijs is ook een VOC-artikel opgenomen
2002 is het nationale VOC-jaar. Op het web is heel veel informatie te vinden:
