O p e r a ,  o p e r e t  t e   e n   m u s i c a l

[Luisterwijzer voor muziek]

Orpheus, zoon van de god Apollo was een dichter, beroemd om zijn lierspel. Met de muziek van zijn lier betoverde hij mens en dier. Zijn muziek was zo mooi dat zelfs de bomen en rotsen hem volgden op de klank. Orpheus trouwde met de mooie bosnimf Eurydice. Zij werd echter op hun huwelijksdag gebeten door een giftige slang waar ze op trapte toen ze vluchtte voor een ongewenste aanbidder. Ze stierf aan de beet. [Monteverdi Orfeo] [Vragen over Monteverdi]

Wagner werd geboren in het Duitse Leipzig en hield van kinds af aan van het theater. Toen hij twintig was, kreeg hij een baan waarbij bij piano moest spelen bij repetities van een amateur-operagezelschap. Dit kijkje in de keuken van de opera inspireerde hem om het zelf ook eens te proberen. [Wagner en Ludwig II]

Het stuk gaat over een graaf die de strijd aangaat met zijn bediende en verliest. Napoleon had gelijk toen hij jaren later beweerde: 'C'était la révolution en action!" Le Mariage de Figaro is waarschijnlijk al in 1778 voltooid, maar dit stuk bleef tot de eerste publieke uitvoering op 27 april 1784 controversiële reacties oproepen in Franse theaterkringen. Het succes was echter overweldigend. [Figaro]  [Vragen bij Figaro/Fidelio]

Een onechte zoon van Dumas, genaamd Alexandre Dumas fils (1824-1895), is vooral bekend geworden door zijn roman La Dame aux Camélias. Dit verhaal van een prostitue, die kennis maakt met de oprechte liefde, is door Verdi gebruikt als libretto voor zijn opera La Traviata. [La Traviata]

Geeft ''Le Nozze di Figaro'' de sfeer weer voor de Franse revolutie, erna is het centrale thema van veel opera’s: bevrijding en verlossing. Een van de bekendste voorbeelden is de opera ‘Fidelio’ van Beethoven. Première: eerste versie: 20-11-1805, Wenen (Theater an der Wien) [Fidelio]
Oppervlakkig gezien lijkt het om de homoseksuele liefde van een oudere auteur te gaan. Maar op een dieper betekenisniveau gaat het om het conflict tussen schoonheid en hartstocht, tussen Apollo en Dionysus. [Death in Venice]   [Vragen en opdrachten over opera (Opera Zuid)]
Aïda speelt zich af in het Egypte van de farao's, dat in strijd is met het buurland Nubia. Tijdens een expeditie op vijandelijk gebied neemt de Egyptische generaal Radames een groep vrouwen gevangen waaronder de beeldschone Aida. Radames weet dan nog niet dat Aida de dochter van de Nubiaanse koning is, maar is wel op slag onder de indruk van haar. Hij schenkt haar als slavin aan zijn verloofde, princes Amneris. Wat niet mag, gebeurt toch: Aida en Radames worden hopeloos verliefd op elkaar. [Aïda (Verdi)  en de musical]

De liederen uit de Driestuiversopera waren in 1928 grote hits, vooral "Mack the Knife" werd door iedereen gezongen of gefloten. Deze opera, die handelde over de man in de straat en corruptie, zelfs tot in het politieapparaat, ontketende een ware rage. Voor het eerst in de geschiedenis werden er van een opera gebruiksartikelen gemaakt, eigenlijk net zoals tegenwoordig. Er kwam zelfs "Driestuivers" behang met een Mack the Knife print. [Die Dreigroschenoper]

De opera, geschreven door Bertolt Brecht en Kurt Weill, is voor het eerst uitgebracht in 1930. Een tijd waarin de economische crisis in Duitsland zijn hoogtepunt heeft bereikt. Onderlinge verhoudingen in de politiek en maatschappij verharden zich. De massa, op zoek naar houvast en een betere toekomst, sluit zich aan bij populisten die mooiere tijden beloven. Als oorzaak van alle malaise wordt een zondebok aangewezen. [Der Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny]

Rent is een liefdesverhaal waarin eigentijdse problematiek, dromen en angst een rol spelen. De opera La Bohème speelt zich af op het einde van de 19de eeuw in Parijs en is een echt liefdesdrama met Mimi en Rodolfo in de hoofdrollen. [Pucinni (La Boheme) en RENT]

   
Het doel van veel kunst wordt het genot ervan zo gemakkelijk en aangenaam mogelijk te maken. Niet meer het moeilijke, het ingewikkelde, maar het prettige, het ontspannende. Kunst als "ontspanning", waarbij het publiek bewust en met opzet afdaalt beneden het eigen geestelijk peil. Dat is de uitvinding van de tweede helft van de 19-de eeuw. [Operette: Inleiding]
De Duitse componist Jacques Offenbach (1819-1880) werd geboren in Keulen. Zijn vader was de cantor van de Joodse gemeente in deze stad. Offenbach studeerde enige tijd cello aan het conservatorium in Parijs. Hij werd cellist bij de "Opéra Comique" en in 1849 kapelmeeser van het "Théâtre Français". [Operette: Jacques Offenbach]
Of het jaloezie was of werkelijke angst voor de toekomst van zijn zoon is onduidelijk, maar zeker is dat vader Johann zijn zoons muzikale activiteiten zoveel mogelijk heeft geprobeerd te verhinderen. Geboren in 1825 verliet zoon Johann op zestienjarige leeftijd het gymnasium en werd door zijn vader in het bankwezen gestuurd. Ondertussen had Johann zich echter tijdens zijn vaders vaak voorkomende afwezigheid met zijn broer Josef in het pianospel bekwaamd. Briljant wisten de twee broers hun vaders walsen voor te dragen. [Operette: Johann Strauss]
Franz Lehár werd geboren in Komáron (nu op Slowaaks grondgebied) op 30 april 1870. Toen hij 15 jaar was, werd hij opgenomen in het Praagse conservatorium, waar hij viool- en compositielessen kreeg van niemand minder dan Dvorák. Na zijn studies aan het conservatorium trad hij in dienst van het leger, waar hij een tijdje in het harmonieorkest dat zijn vader dirigeerde, speelde. Op twintigjarige leeftijd werd hij zelf dirigent. [Operette: Franz Lehár]
   
Toen toneel en opera al eeuwen bestonden, was er van musical nog geen sprake. De eerste stap naar de musical werd rond 1800 gezet, toen in Amerika muzikaal vermaak gezocht werd dat een tegenwicht kon bieden aan de zware opera's. Muzikale genres die zo het levenslicht zagen waren onder meer de revue, de operette, de komische opera en de vaudeville. [Oorsprong van de musical]

Oorspronkelijk heette de musical: musical comedy. Maar omdat de onderwerpen die in dit type muziektheater werden behandeld niet altijd vrolijk waren, verviel het 'comedy' al snel. Toch zijn het lichtvoetige, de dans, het sentiment, het show-element, de glamour en de glitter de kernelementen van de musical. Musical is feest!  [Musical is feest!]

De liefdesgeschiedenis tussen de kreupele negerbedelaar Porgy en het meisje Bess die zich in de stad Charleston in South Carolina afspeelt, zou de Amerikaanse equivalent worden van Wagners 'Tristan und Isolde' en Debussy's 'Pelléas et Mélisande'  [Porgy and Bess]
An American in Paris (1951) is, net als Singin’ in the Rain, één van de hoogtepunten van de Hollywood musical met de zingende en dansende Gene Kelly in de hoofdrol. De muziek zal bekend in de oren klinken en is afkomstig van de Amerikaanse componist George Gershwin. [An American in Paris]

Op 77-jarige leeftijd overleed hij in zijn geboortestad New York City. De achtergelaten erfenis die meer dan zestig jaar overbrugt, bestaat uit meer dan 900 gepubliceerde nummers en veertig musicals die nog steeds over de hele wereld worden opgevoerd. Musicals als The Girl Friend, Babes in Arms, Oklahoma, The Sound of Music en klassiekers als “Blue Moon”, “My Funny Valentine” en “The Lady is a Tramp” zullen nog lange tijd hun invloed doen gelden op hedendaagse musici. [Richard Charles Rodgers]

Deze wonderlijke componist gaf zijn eerste compositie uit op negenjarige leeftijd, nu flikkert zijn naam in neon in de grootste steden van de wereld, en zijn shows zijn binnen de kortste keren uitverkocht. Verhalen vertellen in een aaneenschakeling van liedjes, dat is de kracht van de Engelse musicalmaker. Er wordt wel eens van hem gezegd dat hij sprookjes in muziek verpakt. [Andrew Lloyd Webber]

Haast een halve eeuw lang regeerde Irving Berlin over Broadway, dankzij een imposante stroom liedjes die in 1911 inzette met het nog altijd gespeelde Alexander's Ragtime Band en pas in de jaren zestig begon op te drogen. Berlin schreef alles zelf, de woorden en de muziek.[Irving Berlin]

Jesus Christ Superstar is een rockopera in twee bedrijven met muziek van Andrew Lloyd Webber en teksten van Tim Rice, gebaseerd op de laatste dagen van Jezus. Voor het verhaal is vooral geput uit het evangelie van Mattheus, Johannes, Marcus en Lucas uit het Nieuwe Testament. [Jezus Christ Superstar]
Deze musicalcomedy is gebaseerd op de filmhit Girl Crazy uit 1930. Het verhaal speelt zich af in de theaterwereld in de jaren dertig. Het Gaiety Theatre in Deadrock, Nevada balanceert op het randje van faillissement totdat de rijke bankierstelg Bobby Child verschijnt. Zijn passie voor het theater leidt tot allerlei komische en amoureuze verwikkelingen en een nieuwe show die meteen volle zalen trekt. [Crazy for You]
Dat men graag nog meer profijt wilde trekken van the Lion King lag wel enigszins voor de hand. In de bioscoop en op video was de film een onwaarschijnlijk succes. In Nederland bijvoorbeeld bezochten in 1995 meer dan 1,5 miljoen mensen de film. Toen Disney later de film op video uitbracht, werden er in een week wereldwijd maar liefst twintig miljoen exemplaren van verkocht. De dvd die dit najaar verscheen, leidde opnieuw tot een stormloop op de winkels. [The Lion King]